نورپردازی یکی از ارکان مهم طراحی داخلی بشمار می آید چرا که می تواند در عین روشن کردن یک اتاق ظاهر آن را نیز بهبود بخشیده یا بدتر کند. در حقیقت نورپردازی می تواند اتاقی بی روح و کسل کننده را با زدن کلیدی به فضایی حرفه ای و خوش نما تبدیل کرده و یا آن که با افزایش یا کاهش نور به سردرد و خستگی چشم منجر شود. همانگونه که آلبرت هادلی ، طراح داخلی مشهور فقید آمریکایی نیز یادآور شده است، “این نور و سایه است که طراحی را تعریف می کند؛ در حقیقت نور مناسب از اهمیت بسزایی برخوردار است.” راهنمای نورپردازی لوکس حاضر به شما انواع متفاوتی از نورپردازی را معرفی کرده و ایده های تخصصی نابی را در مورد سبک نورپردازی داخلی ارائه می دهد.
انواع نور
بطور کلی دو نوع اصلی نور وجود دارد که اگر همه از آن اطلاع داشته باشند براحتی می توانند نورپردازی کنند – نور طبیعی و نور مصنوعی.
1. نور طبیعی
نور خورشید طبیعی ترین منبع نوری موجود است. هرچند که این منبع ذاتا تحریک کننده بوده و کاملا رایگان است، اما کنترل آن چندان راحت نیست. نور بسته به محل زندگی و جهت اتاقتان متفاوت خواهد بود – به عنوان مثال ، نور شمال به نسبت نور خورشید استوایی خنک تر است. زمان روز و فصل نیز بر میزان نور طبیعی اتاق تأثیر می گذارد.
البته، در این میان، انواع پوشش پنجره ها نیز در نوع خود در کنترل این نور طبیعی مفید فایده هستند. در اتاق هایی با نور طبیعی کم، پیشنهاد سارا کاسگرو بعنوان یک طراح داخلی استفاده از “پارچه های ظریف و سایرپوشش ها به همراه آینه” به عنوان موثرترین روش کنترل نور طبیعی است. در اینجا، می توان از مبلمان آینه کاری شده (مانند کابینت کنار تختخواب کارینا در بالا) نیز استفاده کرد؛ بعلاوه آن که این نوع مبلمان می تواند فضای ذخیره سازی بیشتری را نیز برای خانه فراهم آورد. در ضمن، آستری های طرحدار زیر پارچه های ضخیم نیز می توانند به کنترل نور شدید خورشید در اتاق کمک کنند. البته در اینجا نباید از مسئله روشنایی زننده نور نیز غافل شد چرا که اتاق خیلی روشن هم می تواند خشک و سرد به نظر برسد. پوشش های پنجره ای انعطاف پذیر (مانند پنجره های اسکلتی، ونیزی ، لوور یا رومی) یا کرکره ای می توانند به کنترل نور خورشید و جلوگیری از تابش خیره کننده آن کمک کنند _ بدون آن که خللی در زیبایی پنجره بوجود بیاید.
نور ناشی از احتراق (مانند شمع و چراغ روشنایی) نیز از جمله منابع جوی نور طبیعی هستند که نباید از آن ها چشم پوشی کرد. در عکس به هنرنمایی اینگ مور (گالری اچ. بی. ای) دقت کنید که چگونه توانسته است اتاق نشیمن قسمت پذیرایی این کلبه را با اضافه کردن آتشی مشتعل جذاب تر کند. ظروف تندیس قرار داده شده در شمعدانهای شیک در دو انتهای میز ناهارخوری رسمی جلوه بسیار زیبایی به آن بخشیده است. البته، در موارد غیررسمی تر می توان از نور فانوس نیز بمنظور لذت بردن از درخشش گرم نور شمع در داخل یا خارج از خانه بهره برد.
2. نور مصنوعی
از نور مصنوعی می توان به منظور افزودن لایه هایی به فضا استفاده نمود. نور گرم (در مقابل نور شفاف) بیشتر مورد استقبال فضاهای مسکونی قرار می گیرد. در حقیقت، نورپردازی مصنوعی در سبک کلی طراحی داخلی می تواند به برجسته سازی ویژگی ها ، ایجاد نواحی مختلف و تغییر نسبت های یک اتاق کمک کند. همواره سعی کنید پنج گروه دسته بندی زیر را در طراحی نورپردازی های خود به خاطر داشته باشید. به این موضوع فکر کنید که کجا به چه چیزی نیاز پیدا خواهید کرد؛ چگونه می خواهید از فضایی که در اختیار دارید استفاده کرده و از طیف وسیعی از جلوه های روشنایی برای ایجاد نمای دلخواهتان بهره گیرید.
انواع نورپردازی داخلی
پنج نوع اصلی نورپردازی داخلی عبارتند از: عمومی ، محیطی ، متناسب ، موضعی -کاری و تاکیدی.
در حالی که می توان برخی از نورها را (بسته به محل قرارگیری آن ها، میزان روشنایی و کاربردشان) در چند دسته از انواع نورپردازی ها جای داد، اما همواره داشتن درک درستی از نورپردازی می تواند به ما در یک طراحی درست و موثر کمک کند.
1. نورپردازی عمومی
نورپردازی عمومی پایه اصلی نورپردازی محسوب می شود و درخشش یکنواختی را به کل اتاق می بخشد. در حقیقت، این نوع نورپردازی بیشتر از مسایل زیبایی شناختی به روشنایی عملی یک فضا مربوط می شود.
ویژگی مشخصه نورپردازی عمومی مستقیم بودن آن است که می بایستی برای کنترل تغییرات نور روز توسط کلیدی کنترل شود. یک چراغ آویز مرکزی می تواند پرکاربردترین منبع نورپردازی عمومی بوده و قسمت مهمی از طراحی اتاق را تشکیل دهد. یک لوستر لوکس یا قطعه ای از هنر مدرن هر دو می توانند ظواهر بصری بسیار خوبی را از خود در یک اتاق به نمایش بگذارند و چشم ها را با خود همراه کنند. البته به خاطر داشته باشید که استفاده از این موارد به تنهایی بدون بکارگیری سایر لایه های نوری، سایه های ناموزونی (خصوصاً برای افراد) را ایجاد کرده و نمی تواند به اتاق روح تازه ای ببخشد. به عبارت دیگر، استفاده از این نوع نورپردازی ساده سازی شده برای ایجاد یک فضای گرم و تاثیر گذار اصلا کافی نیست.
2. نورپردازی محیطی
لایه بعدی در نورپردازی، نورپردازی محیطی است که بر نورپردازی عمومی نیز تاثیر می گذارد. هر دوی این نوع نورپردازی ها ویژگی های مهمی دارند: هر دو تابعی از عملکرد بوده و برای روشن کردن کامل محیط به کار می روند. تفاوت اصلی آن ها در حقیقت به جهت نور برمی گردد. آپریل راسل به عنوان یک طراح داخلی این تفاوت را این گونه شرح می دهد: ”نور عمومی در واقع همان نوری است که در شبها و روزها از آن استفاده می کنیم. اما نورپردازی محیطی بیشتر بمنظور کنترل سطح نور بسته به موقعیت های مختلف به کار می رود. بطور کلی، نورپردازی های محیطی برای سرگرمی بوده و حالت نمایشی دارند. ”
نورپردازی محیطی غیر مستقیم بوده و به همین خاطر به نسبت نورپردازی عمومی ملایم تر است – این نوع نورپردازی به دلیل استفاده نکردن از نور پایین، سایه های غیرطبیعی هم ایجاد نمی کند. اگر میخواهید به عمق این مطلب پی ببرید، به لامپ های اسپات لایت کره ای یا دیوارکوب هایی فکر کنید که با نورپردازی های خود در دیوار موجی زایشی ایجاد می کنند و یا آن که تابلو پرسپکس با نور پس زمینه یا سیستم روشنایی مخفی را در نظر بگیرید که نور را به سقف می اندازند مانند این اتاق سینمای فینچاتون. نورپردازی محیطی که در اینجا استفاده می شود نمونه ای از نورپردازی معماری است که غالباً برای تغییر شکل یا اندازه یک فضا مورد استفاده قرار می گیرد. البته لازم به ذکر است که این اتاق بی پنجره بدون چنین نورپردازی، به شدت تاریک بوده و بسیار محدود به نظر می رسد.
3. نورپردازی موضعی – کاری
همانگونه که از نام آن نیز برمی آید، نورپردازی موضعی – کاری به هر نوع منبع نوری اطلاق می شود که برای براوردن نیاز خاصی باشد. به طور طبیعی ، این منابع نوری می بایستی از قدرت بیشتری به نسبت دیگر منابع برخوردار باشند. اغلب به منظور جلوگیری از خستگی چشم ناشی از کنتراست شدید مناطق روشن و تاریک ، از ترکیبی از این نوع نورپردازی با نورپردازی محیطی استفاده می شود. از جمله بارزترین مکان هایی که به نورپردازی موضعی – کاری نیاز دارند می توان به مکان های مطالعه و کار (مانند این دفتر کار خانگی الیکیون) اشاره کرد. روشنایی هایی با بازوی متعادل می توانند طرح فوق العاده ای به میز کار بدهند؛ چراغ های مطالعه انعطاف پذیری که در بالای تختخواب تعبیه می شوند هم برای مطالعه به هنگام خواب مناسب هستند. در همین راستا، نورپردازی ها در آینه میز آرایش و حمام نیز از اهمیت ویژه ای برخوردارند. از دیگرمکانهایی که نورپردازی موضعی – کاری می بایستی در آن بدرستی رعایت شود، آشپزخانه است تا غذا بتواند در آن براحتی و ایمنی فراهم شود. لامپ های اسپات لایت زیر کابینت ، دانلایت های توکار بالای میز کار یا نور آویزهای بلند و کوتاه روی محل آماده سازی غذا تنها نمونه هایی از نورپردازی های موضعی آشپزخانه هستند. از نورپردازی موضعی – کاری همچنین می توان در مشخص کردن مسیرهای رفت و آمد در یک اتاق یا راهرو نیز استفاده نمود _ چراغ های جهت دار کف یا چراغ های بلندتر روی پله ها .
4. نورپردازی متناسب
نورپردازی متناسب همانند دو نوع نورپردازی دیگر از اهمیت ویژه ای در نمای کلی اتاق برخوردار است. فضایی که از این نوع نورپردازی بهره ای نبرده باشد عملا ساده و بی روح خواهد بود. به عبارت دیگر، طراحی درست این نورپردازی با ایجاد حوضچه هایی از نور که سایه های ناشی از نورپردازی عمومی را خنثی می کنند می تواند فضای دلپذیری را به اتاق ببخشد. بعلاوه، نورپردازی متناسب بدلیل داشتن ارتباط مستقیم با سبک و عملکرد، عنصر مهمی در سبک یک اتاق به حساب می آید. چراغ های رومیزی و اباژورهای زمینی یا چراغ های پایه دار که در طراحی اتاق نشیمن پاریسی جین-لوییس در این تصویر مشاهده می کنید از جمله نمونه های این نوع نورپردازی می باشند. در مورد چراغ های رومیزی بهتر است بمنظور پنهان کردن سیم ها از یک میز کنسول استفاده کنید. سعی کنید سیم ها را با احتیاط از سوراخی در میز رد کرده و یا آن ها را به پایه میز بست کنید. پریزهای برق را نزدیک لامپ ها تعبیه کنید – دلیل به تعویق انداختن جایابی های الکتریکی تا پایان طراحی.
از آنجا که نورپردازی متناسب اغلب نزدیکترین لایه ی نوری به سطح چشم است ، سعی کنید جلوی هر نوع تابش خیره کننده لامپ را بگیرید. همین امر در مورد نورپردازی عمومی یا محیطی درمورد لامپ های ساده ای که از زیر دیده می شود نیز صدق می کند. باربارا باری به عنوان یک طراح داخلی به نکته جالبی در مورد جاگذاری اشاره می کند – “تمایل من به قرار دادن منبع نوری (سایه لامپ) دقیقاً بالاتر از سطح چشم است که بتواند در عین روشن کردن کل اتاق، سایه نیندارد . “
امروزه به دلیل صرفه اقتصادی و انرژی لامپ های هالوژنی و ال. ای. دی، دیگر از لامپهای رشته ای تنگستنی استفاده نمی شود. در نورپردازی متناسب، بر خلاف نورپردازی موضعی – کاری، استفاده از لامپهای با ولتاژ بالا زننده بوده و چندان مناسب نیستند. لامپ های با ولتاژ بالاتر نیز برای ایجاد فضای کافی بین لامپ و اجسام به سایه های بزرگتری نیاز دارند. هنگام انتخاب هر دو چراغ های رومیزی و اباژورهای زمینی یا چراغ های پایه دار، به نسبت سایه به پایه و نسبت لامپ به مبلمان توجه کنید. لیندا هولمز ، مدیر خلاق لوکس دکو می گوید:”اشتباه بزرگی که بسیاری از افراد در هنگام انتخاب لامپ مرتکب می شوند این است که سعی می کنند لامپ های بسیارکوچکی را انتخاب کنند. هر وقت شک کردید، سعی کنید لامپ بزرگتر را بردارید، مگر آن که در حال انتخاب لامپ یک میز کنسول باریک باشید. در این صورت ، همیشه اندازه بگیرید. ”
البته در این میان از سایه رنگ هم نباید غافل شد چرا که آن هم ملاحظات دیگری دارد. سخت افزارها همواره باید با سایه رنگی پوشانده شوند – سخت افزارهای بدنما باعث می شوند تا کار جلوه نازیبایی به خود بگیرد. در واقع، نشان دادن بافت کار باعث تغییر ظاهر لامپ به ویژه بهنگام روشن بودنش می شود. به عنوان مثال ، پارچه های ناهموار کتانی در مقایسه با ساتن های براق سایه رنگ های متفاوتی را ایجاد می کنند. اگر نور اتاق شما از نورپردازی متناسبی بهره می برد، بیشتر سعی کنید تا از نورمایه های ملایم استفاده کنید؛ اگر به دنبال ظاهری متناسب هستید، استفاده از سایه تیره عالی خواهد بود. روکش های نقره ای یا طلایی هم بهترین مدل برای تکرار یک درخشش لوکس هستند.
5. نورپردازی تاکیدی
همانند نورپردازی موضعی – کاری، نورپردازی تاکیدی هم هدف خاصی را دنبال می کند. در واقع، این نوع نورپردازی به هر نوع نورپردازی اطلاق می شود که به برجسته سازی ویژگی خاصی در اتاق بپردازد. لامپ های اسپات لایتی که آثار هنری ، مجسمه ها و اشیای موجود در کابینت ها یا پایه ها (چراغ رومیزی و گلدان و مجسمه) را برجسته می کنند، نمونه هایی از این نوع نورپردازی هستند که بر قسمتهای خاصی از فضا تاکید می کنند. به دلیل ماهیت نورپردازی تاکیدی، همانند نورپردازی موضعی – کاری، این نوع نورپردازی هم نیازمند پخش نور بیشتری (خروجی نور) – حداقل سه برابر – است و به همین خاطر به مقدار نیروی برق بالاتری نیاز دارد.
گاهی اوقات می توان نورپردازی معماری را در نورپردازی تاکیدی و نورپردازی موضعی – کاری گنجاند. نورپردازی معماری تاکیدی با وجود ظریف بودن، میتواند بافت ها را برجسته کرده و فضای پیرامون را مشخص تر کند.
تاثیرات نورپردازی:
1. نورپردازی دانلایت
نورپردازی دانلایت از انواع نورپردازی های بسیار مفید و محبوب در طراحی داخلی بشمار می رود. اکثر منابع نوری مرکزی یا اسپات لایت ها از نوع دانلایت هستند. به دلیل انداختن سایه های ناخوشایند (به خصوص برای افراد)، اغلب این نوع نورپردازی را با نورپردازی محیطی کافی ترکیب می کنند.
2. نورپردازی رو به بالا
نورپردازی رو به بالا نوع بسیار ملایمتری از نورپردازی دانلایت است که نور را بطور غیر مستقیم به اتاق می اندازد. به عبارت دیگر، این نوع نورپردازی بازتاب نور از سقف به داخل اتاق است.
3. نورپردازی وال واش دیواری
نورپردازی وال واش دیواری سطح عمودی را بطور یکنواخت و ملایم روشن می کند. در این نوع نورپردازی سعی کنید منبع نوری را در فاصله درستی قرار دهید تا پرتو نوری به کل سطح بتابد.
4. نورپردازی وال گریزینگ
در نورپردازی وال گریزینگ، منبع نوری را کاملا نزدیک سطح قرار دهید تا در عین روشن کردن محیط، بافت آن را نیز کاملا برجسته کند.
5. نورپردازی لکه ای یا اسپات لایت
نورپردازی لکه ای یا اسپات لایت بیشتر در نورپردازی موضعی – کاری و تاکیدی به منظور برجسته سازی ویژگی خاصی در اتاق استفاده می شود.
6. نورپردازی دوره ای
در نورپردازی دوره ای ابعاد اتاق برجسته شده و اندازه ظاهری آن افزایش می یابد. نورپردازی درگلویی یا قرنیز سقف بهترین راه انجام این کار است اغلب توسط طراحان و معماران داخلی مورد استفاده قرار می گیرد.
بایدهای نورپردازی
• به این فکر کنید که این اتاق برای چه منظوری استفاده خواهد شد و چه مبلمانی در آن قرار خواهد گرفت، چون بعضی از وسایل به نور خاصی نیاز دارند.
• سعی کنید در نورپردازی خود از یک سیستم هوشمند استفاده کنید چون این نوع سیستمها بهتر به نورپردازی واکنش نشان می دهند.
• سعی کنید در نورپردازی خود به رابطه بین اتاق ها توجه کنید. کنتراست شدید بین نور و تاریکی می تواند باعث عدم تجانس و خستگی چشم شود.
• سعی کنید چراغ های دیواری را روی دیوارهای کوتاهتر قرار دهید تا به برقراری تعادل در اتاق کمک کند.
• سعی کنید به سایه رنگ ها نیز توجه کنید چون ضخامت و رنگ پوشش بر نور ساطع شده تأثیر می گذارد.
• سعی کنید مقدار نیروی برق (وات) را نیز در نظر بگیرید – لامپهای 60 یا 75 واتی برای نورپردازی متناسب بسیار روشن بوده و لامپهای 40 واتی جذاب تر هستند.
• سعی کنید همیشه یک لامپ روشنایی بدون روکش را با یک دیفیوزر بپوشانید.
نبایدهای نورپردازی
• به یک منبع نوری مرکزی بسنده نکنید چون سایه های ناخوشایندی را ایجاد می کند. در این موارد استفاده از لایه های نوری جذابتر خواهد بود.
• در استفاده از پریزها کم نگذارید. هیچ چیزی بدتر از سیم های برق درهم نمی تواند صحنه ناخوشایندی را ایجاد کند.
• سیمها را به همان صورتی که هستند رها نکنید چون ظاهر نامرتب آن ها جلوه نازیبایی را به فضای کلی شما می دهد.
منبع اصلی: https://www.luxdeco.com/blogs/styleguide/ultimate-lighting-guide-luxury-interiors