تاریخچه دوربین و دستگاه های نقشه برداری و تکامل آن تا به امروز

سیر تکاملی دستگاه‌های نقشه‌برداری: در فعالیت‌های مهندسی جهت تعیین موقعیت سه‌بعدی اجسام، تصاویر آن‌ها را در صفحات افقی و قائم ترسیم می‌کنند و با مشخص بودن موقعیت در صفحات افقی و قائم، وضعیتشان را در فضای سه‌بعدی متوجه می‌شوند. لذا دستگاه‌های اندازه‌گیری نقشه‌برداری باید قابلیت این را داشته باشند که زوایایی را در صفحات افقی و قائم اندازه‌گیری کنند و نخستین شرط برای اجرای این کار، ایجاد صفحات افقی و قائم در فضا است.

از ابتدایی‌ترین وسایلی که به منظور ایجاد یک صفحه‌ی افقی مورد استفاده قرار گرفت، «تراز آبی» بود. این وسیله که با توجه به فشار یکسان هوا ساخته شد، دارای ساختمان ساده‌ای بود و از جمله ابزاری به شمار می‌رفت که در گذشه ایرانیان برای احداث قنات و استخراج آب‌های سطح‌الارضی از آن استفاده می‌کردند.

در اوایل قرن پنجم هجری، مهندس برجسته‌ی ایرانی با نام کرجی که از اهالی کرج و حوالی ساوه‌ی کنونی بود، در کتاب با ارزش خود تحت عنوان «استخراج آب‌های پنهانی» برخی ابزار نقشه‌برداری را معرفی نمود که توسط خودش اختراع گردیده بود و منشأ وسایل نقشه‌برداری امروزی بوده است.

تراز آبی یک لوله دو سر باز از جنس چوب با نی بود که در وسط آن روزنه‌ای برای ریختن آب تعبیه گردیده و به کمک یک ریسمان محکم به حالت آویزان قرار می‌گرفت و کاربرد آن ایجاد یک سطح افقی یا تعیین اختلاف دو نقطه بود. در شکل زیر نمونه‌ای از یک تراز آبی نشان داده شده است.

نحوه‌ی کار این تراز بدین صورت بود که در روی دو نقطه‌ای که می‌خواستند اختلاف ارتفاع آن‌ها را مشخص کنند، دو قطعه چوبی مدرج بلند به طول‌های مساوی را قرار داده سپس ریسمانی که تراز آبی به آن اتصال یافته را بین دو قطعه چوب می‌کشیدند و شخص سومی در وسط ریسمان ایستاده و مقداری آب به داخل تراز آبی می‌ریخت. در صورتی که آب از دو سوراخ طرفین به یک میزان خارج نمی‌گردید، سر ریسمان که بالاتر قرار گرفته بود را آن‌قدر پایین می‌آوردند که آب به یک مقدار از دو طرف خارج گردد. در چنینی حالتی، ریسمان بین دو نقطه واقع می‌شد و طول بین سر قطعه چوبی و ریسمان، اختلاف سطح دو نقطه را نمایش می‌داد. شکل زیر طریقه‌ی کار تراز آبی را نمایش می‌دهد.

جهت تعیین اختلاف ارتفاع دو نقطه که فاصله‌ی بینشان از طول ریسمان بیشتر بود، به ناچار عمل فوق را چندین مرتبه تکرار می‌کردند.

به دلیل اینکه ریختن آب در داخل لوله نیاز صرف وقت زیاد و به همراه داشتن ظرفی پر از آب نیاز داشت، در سال‌های بعد این تراز از جنس شیشه ساخته شد تا دو سر آن بسته باشد و سطح افقی آب قابل ملاحظه گردد. در شکل زیر تراز ابی مذکور نشان داده شده است.

تراز آبی دو سر بسته‌ای که مردم ایران در گذشته‌های خیلی دور استفاده می‌کردند، با ترازهای امروزی تفاوت‌هایی دارد. لوله ترازهای امروزی به طور کامل بسته است اما نه تنها مسطح نیست بلکه دارای انحنای مشخصی هم می‌باشد و حباب هوا در صورت اسقرار افقی دو سر لوله تراز، دقیقاً در وسط آن و بین دو خط یا دایره‌ای که روی سطح شیشه حک شده قرار می‌گیرد.

شکل زیر نمونه‌ای از تراز امروزی را به تصویر می‌کشد.

استفاده از ترازهای به شکل فوق برای فواصل کوتاه، ممکن بود و لذا برای مشاهده‌ی فواصل دور از یک دوربین همراه با تراز استفاده کردند. در این زمینه کرجی دو دوربین اختراع کرده که بدین شرح می‌باشد:

الف تراز دوربینی ساده:

در این حالت، تراز از صفحه‌ی گرد یا چهارگوشه‌ای از برنج یا چوب سخت، تشکیل شده است و در وسط صفحه نیز سوراخی قرار دارد.

یک لوله‌ی برنجی به ابعاد 5/1 وجب (تقریبا 40 سانتی‌متر) که دارای راستی و محکمی زیادی می‌باشد، در نظر گرفته می‌شود. سوراخ ریزی در لوله وجود دارد که قطر آن در حدود 2 تا 3 میلی‌متر (به اندازه قطر سوزن جوال دوز) می‌باشد. این لوله در وسط صفحه‌ی تراز با محور قابل دوران نصب می‌گردد. طول لوله را می‌توان کمی بیشتر از قطر صفحه‌ی مدور انتخاب کرد. یک رزه یا حلقه هم در صفحه وجود دارد که به منظور آویختن تراز به کار می‌رود.

در ادامه یک پایه‌ی چوبی نیز انتخاب می‌شود که کاملاً تخت و مسطح می‌باشد و به یک انتهای آن، میخی سرشکافته متصل شده است. صفحه‌ی تراز به وسیله‌ی حلقه یا زنجیر از این میخ آویزان می‌شود. طول پایه‌ی چوبی در حدود 1 متر (4 وجب) است. البته طول پایه بایستی به حدی باشد که زمانی که نقشه‌بردار بر زانویش می‌نشیند چشمش در امتداد سوراخ لوله‌ی واقع بر صفحه قرار گیرد؛ بنابراین پایه‌ی چوبی می‌تواند مقداری بلندتر یا کوتاه‌تر در نظر گرفته شود.

شکل زیر، نحوه‌ی کار با تراز دوربینی ساده را نمایش می‌دهد.

ب تراز دوربینی مدرج:

اوج نبوغ کرجی را باید در اختراع و استفاده‌ی ترازی دانست که می‌توان به آن تراز دوربینی مدرج گفت. در واقع تنها تراز قدیمی که شایستگی عنوان نسل اول دوربین‌های تلسکوپی امروز را دارد، همین تراز کرجی است.

این نوع تراز مشابه با تراز قبلی است با این تفاوت که میزان زاویه‌ی شیب را نیز محاسبه می‌کرده است. در شکل بعدی می‌توانید تراز دوربینی مدرج را مشاهده نمائید.

در سالیان بعد، کارخانه‌های توایدکننده‌ی وسایل نقشه‌برداری با تعبیه یک یا دو عدد تراز در کنار دوربین، این شرایط را به‌وجود آوردند که زمانی که حباب تراز در وسط قرار دارد محور نشانه‌روی دوربین نیز افقی گردد و بدین صورت با حرکت سمتی محور نشانه‌روی، یک سطح افقی در فضا ایجاد شده که به وسیله‌ی آن اختلاف ارتفاع دو نقطه اندازه‌گیری می‌شود و بدین ترتیب ترازهای اپتیکی (Optical Levels) به وجود می‌آیند.

در شکل بعد، نمونه‌ی نخستین ترازیاب‌های اپتیکی که وارد خط تولید یکی از کارخانه‌های سازنده وسایل نقشه‌برداری شد، به تصویر کشیده شده است.

این دستگاه بر روی یک سه‌پایه چوبی نصب می‌شد و در پایه‌ی آن سه پیچ تنظیم تراز، تعبیه گردیده بود که به وسیله‌ی آن‌ها پس از تنظیم تراز محور نشانه‌روی دوربین در یک امتداد افقی استقرار می‌یافت و با حرکت سمتی دوربین صفحه‌ای افقی در فضا ساخته می‌گردید.

دستگاه‌های ترازیاب صرفاً قابلیت این را داشتند که یک سطح افقی را در فضا به وجود بیاورند که با استفاده از آن، تعیین اختلاف ارتفاع نقاط امکان‌پذیر بود.

با افزودن یک صفحه مدرج افقی در زیر دوربین اندازه‌گیری زوایای افقی بین دو امتداد در روی زمین نیز با این وسیله میّسر گردید.

به مرور با اضافه کردن تکیه‌گاه U شکل بر روی پایه‌، امکان حرکت دوربین در صفحه‌ی قائم نیز فراهم شد و بدین ترتیب دستگاه‌های دیگری با عنوان «زاویه‌یاب» یا «تئودولیت» به‌وجود آمد.

در سال‌های بعد کارخانه‌های متعددی در کشورهای گوناگون اقدام به تولید ترازیاب و تئودولیت‌های اپتیکی کردند که 4 نمونه از آن‌ها در اشکال بعدی به نمایش درآمده است.

اخیراً به منظور ایجاد راحتی در اندازه‌گیری زوایا و رفع خطاهای مرتبط با خواندن و نوشتن اعداد، با افزودن یک برد الکترونیکی در داخل دستگاه‌های اپتیکی این امکان فراهم گردید که در داخل یک مونیتور کوچک اعداد به حالت دیجیتال مشاهده گردند و بدین ترتیب تئودولیت‌ها و ترازیاب‌های دیجیتال به وجود آمد.

از دیگر خصوصیات این دستگاه‌های پیشرفته می‌توان به حافظه‌های بالا و امکان انتقال اطلاعات ضبط شده به رایانه و نرم‌افزاهای ترسیمی اشاره کرد که هر کارخانه نمونه‌های گوناگونی از آن را تولید و به بازار عرضه کرده است. در شکل زیر می‌توانید یک نمونه دستگاه نقشه‌برداری پیشرفته به همراه صفحه نمایش آن را مشاهده کنید.

دستگاه‌های کامل نقشه‌برداری (توتال استیشن)

در شکل زیر می‌توانید چند نمونه از دستگاه توتال استیشن را ملاحظه نمایید.

ترازیاب‌های الکترونیکی:

پس از ساخت ترازیاب‌های اپتیکی، اساساً تجهیزات مشابه ترازیابی نظیر شمش تراز و شلنگ تراز از رده فعالیت خارج گردید و این ترازها جای آن‌ها را گرفت اما بعد از مدت کوتاهی این تجهیزات تحت تأثیر ورود الکترونیک به دانش نقشه‌برداری واقع شد و استفاده از ترازهای الکترونیکی و دیجیتالی گسترش پیدا کرد به گونه‌ای که در تمامی مراحل اندازه‌گیری، ترازیاب اطلاعات را در حافظه داخلی خود ذخیره و سپس با اتصال به کامپیوتر قابلیت ارائه‌ی مشاهدات را به اشکال گوناگون دارا خواهد بود و در نتیجه انتقلابی در کارهای ترازیابی (درجه 1 و درجه 2) و دقیق به‌وجود آورد. در شکل زیر نمونه‌هایی از ترازیاب‌های دیجیتال و صفحه‌ نمایش آن‌‎ها نشان داده شده است.

جمع‌آوری داده‌ها

داده‌های موردنیاز با توجه به تجهیزات در دسترس و هدف نهایی به شیوه‌های گوناگونی قابل جمع‌آوری هستند. مثلاً داده‌های خام را می‌توان از برداشت زمینی نقشه‌های موجود و منابع اطلاعاتی مؤسسات عکس‌های هوایی و ماهواره‌ای و… به‌دست آورد اما در نهایت بایستی تمام داده‌های خام دارای شکل واحدی باشند.

این امکان نیز وجود دارد که برداشت زمینی با دستگاه‌های اپتیکی صورت بپذیرد. در این روش پس از ایجاد شبکه‌ی نقاط کنترل در منطقه، با استفاده از شاخص اقدام به برداشت جزئیات می‌کنند.

با ورود دستگاه‌های اپتیک الکترونیکی به دانش نقشه‌برداری، به مرور منشور جای شاخص را گرفته و بدین صورت افزون بر سادگی کار اپراتور دستگاه و نویسنده، سرعت و دقت بالاتری هم تضمین گردیده است. همچنین پس از تولید اطلاعات، امکان انتقال سریع و دقیق به رایانه مهیا می‌گردد.

با ورود «دستگاه‌های جامع» دارای حافظه‌های با حجم زیاد، گام بزرگی به سمت خودکارشدن سیستم‌های تهیه‌ی نقشه به روش زمینی برداشته شد. مزیت اساسی روش ثبت خودکار داده‌ها، این می‌باشد که افزون بر سرعت و راحتی در انجام کار و جلوگیری از اشتباهات قرائت و ثبت داده‌ها، ایجاد فایل‌های اطلاعاتی به روش دستی را حذف می‌کند. در ضمن این دستگاه‌ها توانایی حذف خطاهای داخلی و استفاده از واحدهای گوناگون اندازه‌گیری را نیز دارا هستند.

• خروجی اطلاعاتی این دستگاه‌ها با دو وسیله قابل ضبط و ثبت می‌باشد.
• حافظه جانبی
• حافظه داخلی

در بهره‌گیری از حافظه جانبی که به شکل دیسک است، بایستی اطلاعات را به وسلیه‌ی یک تریمنال واسط و رابط به کامپیوتر منتقل کرد.

در شکل زیر انواع کارت حافظه نمایش داده شده است.

در استفاده از حافظه‌ی داخلی لزومی بر بکارگیری ترمینال واسط وجود ندارد و خود به دو شکل به کار گرفته می‌شود:

• دفترچه صحرایی
• کارت حافظه

در دفترچه صحرایی، سیم رابط به دستگاه جامع اتصال می‌یابد و پس از خاتمه‌ی کار با سیم رابط دیگر به کامپیوتر متصل می‌شود و اطلاعات را به طور مستقیم و بدون بهره‌گیری از ترمینال رابط، به کامپیوتر منتقل می‌کند.

کلاً فیلدبوک‌های الکترونیکی توانایی این را دارند که تمامی مشاهدات برداشت شده در صحرا را جمع‌آوری و در خود ذخیره کنند. این دستگاه‌ها را می‌توان به انواع دوربین‌های توتال استیشن متصل کرد. جهت کنترل و بررسی اطلاعات جمع‌آوری شده در زمان عملیات، می‌توان از برنامه‌هایی مانند پیمایش و ترفیع و تقاطع که در آن تعبیه گردیده است، بهره گرفت. مشاهدات برداشت شده می‌توانند به دو حالت خودکار و دستی منتقل گردند. لذا می‌توان از فیلدبوک در کنار دستگاه‌های الکترونیکی اتوماتیک و یا دستگاه‌های اپتیکی استفاده کرد که براساس تعداد حافظه و اتصال به دیگر دستگاه‌ها به انواع گوناگونی تقسیم‌بندی می‌شوند. در شکل زیر می‌توانید چند نمونه از فیلدبوک‌ها را مشاهده نمایید.

همچنین در دو شکل بعد نمایش ارتباط توتال استیشن با کامپیوتر و تجهیزات جانبی به تصویر کشیده است.

سیستم‌های نوین جمع‌آوری اطلاعات که توانایی اتصال به تجهیزات گوناگون نقشه‌برداری را دارا هستند، به عنوان هاست‌کی (host key) شناخته‌ می‌شوند. چنین سیستم‌هایی قابلیت اتصال به توتال استیشن‌ها و ترازیاب‌های الکترونیکی و دیجیتالی و در نهایت به تجهیزات تعیین موقعیت جهانی (GPS) را دارا هستند و قادر خواهند بود تا پس از دریافت اطلاعات از ماهواره‌ها به سیستم توتال اسنیشن متصل شوند و از اطلاعات آن به منظور برداشت عوارض استفاده کنند که نمونه‌هایی از این سیستم‌ها را در تصویر بعدی می‌توانید مشاهده کنید.

جمع‌آوری داده‌ها از نقشه‌های توپوگرافی موجود

در این روش که عموماً به منظور تلفیق با اطلاعات دیگر به کار گرفته می‌شود، تجهیزات ویژه‌ای نظیر دیجیتایزر (Digitizer) و (Scanner) مورد احتیاج است. این تجهیزات در ابعاد A₀،A₁، A₂، A₃ و A₄ موجود می‌باشند و متناسب با دقت هریک، قابل استفاده هستند. نتیجه‌ی جاروب کردن یک نقشه به وسیله‌ی اسکنر، یک فایل تصویری رستری است که برای هرگونه استفاده بایستی به حالت برداری تغییر کند و انجام این تغییر به وسیله‌ی نرم‌افزار‌های مخصوص انجام می‌پذیرد. پس از طی این مرحله باید اطلاعات اضافی از فایل‌برداری نهایی حذف گردد؛ زیرا نقشه‌ی حاصله تمامی اطلاعات نقشه جاروب شده را دارا می‌باشد و صرفاً قسمتی از این اطلاعات جهت استفاده‌های بعدی مناسب است.

در اشکال بعدی به ترتیب یک نمونه دیجیتایزر در ابعاد A₀ و A₃ و همچنین ارتباط دیجیتایزر با رایانه به تصویر کشیده است.

مرحله پیش‌پردازش داده‌ها

در این مرحله، داده‌های خام لازم که از قبل جمع‌آوری شده‌اند، مورد پردازش قرار می‌گیرند. این داده‌ها ممکن است به روش‌های متفاوت و حتی در زمان‌های گوناگون بدست آمده باشند. علاوه بر این، امکان دارد به دلایل متعددی داده‌ها حاوی اشتباه باشند، لذا بایستی در هرکدام از مراحل پیش‌پردازش، روشی برای تشخیص و حذف اشتباهات نیز در گرفته شود. انتخاب سیستم تصویر و انتقال اطلاعات به سیستم تصویر مدنظر نیز در زمره‌ی مراحل پیش‌پردازش قرار می‌گیرند. عملیات مختلف در پیش‌پردازش داده‌ها در فلوچارت زیر به نمایش درآمده است.

دلیل وجود قسمت آخر تحت عنوان تقسیم داده‌ها به خاطر محدودیت‌های نرم‌افزاری است. برای مثال در اکثر نرم‌افزارهای پردازشگر نقاط مورد استفاده، حداکثرِ تعداد نقاط مختصات‌دار و قابل پردازش در یک بانک اطلاعاتی محدود می‌باشند؛ بنابراین باید این ایراد با تقسیم‌بندی برطرف شود.

بدیهی است که به منظور انجام عملیات مذکور، دانستن فرمت قابل قبول برای فایل‌های اطلاعاتی در نرم‌افزار مورد استفاده، الزامی می‌باشد. لذا در مرحله پیش‌پردازش فرمت فایل نهایی بایستی برای نرم‌افزار مورد استفاده، قابل قبول باشد. البته در اکثر نرم‌افزارها امکان استفاده از فرمت‌های مختلف پیش‌بینی گردیده است. مثلاً در نسخه‌ی 03,4 نرم‌افزار SDR-MAP امکان وارد کردن فایل‌های داده‌ها در 18 فرمت متفاوت فراهم می‌باشد. در ادامه به طور اجمالی نمونه‌هایی از سه نوع فرمت قابل قبول برای این نرم‌افزار، آورده شده است.

جدول فرمت Civil Soft

این فرمت که به وسیله‌ی نرم‌افزاهایی تحت عنوان Civil Soft ایجاد می‌گردد، به شکل فوق برای نرم‌افزار SDR MAP قابل کاربرد می‌باشد.

جدول فرمت Geotop

جدول فرمت Wild Soft

مرحله پردازش مسطحاتی داده‌ها

هنگام برداشت، به هر عارضه یک کد مخصوص اختصاص می‌یابد. مثلاٌ جاده شوسه با علامت یا کد CL (علامت اختصاری Center line) مشخص می‌شود. البته روش برداشت نیز از اهمیت بالایی برخوردار است و بایستی طریقه‌ی اتصال نقاط به یکدیگر به ویژه در مورد عوارض خطی به وسیله‌ی نرم‌افزار تشخیص داده شود؛ بنابراین بهتر است که در شماره‌ی نقاط نواحی، ترتیب رعایت شود. پردازش مسطحاتی بایستی به نحوی باشد تا در پایان ترسیم به حالت اتوماتیک صورت بگیرد. بدین منظور اعمال زیر توسط نرم‌افزار انجام می‌شود.

• نوع عارضه: معین می‌گردد که عارضه در زمره‌ی کدام یک از صورت‌های نقطه‌ای مانند ایستگاه پمپاژ یا خطی (خط انتقال نیرو) یا سطحی (مزارع) قرار می‌گیرد.
• چگونگی اتصال عارضه به عوارض مجاور
• مشخصات عارضه: مانند قلم مورد استفاده در ترسیم، ابعاد عارضه روی نقشه و موارد مشابه آن عوارض که از لحاظ مشخصات به دو قسمت تقسیم‌بندی می‌شوند:

الف مشخصاتی که صرفاً در پردازش مسطحاتی به کار گرفته می‌شوند مانند ابعاد عارضه

ب مشخصاتی که افزرون بر پردازش مسطحاتی، در قسمت پردازش ارتفاع نیز به کار می‌آید؛ مانند خطوط تغییر شیب در آویزها.

مرحله پردازش ارتفاعی

مقصود از انجام این مرحله، تولید منحنی میزان ارتفاعی با بهره‌گیری از تعدای نقاط می‌باشد. بدیهی است که به علت عدم منظم بودن شکل زمینی از منظر هندسی، بایستی شکل زمین به روش خاصی شبیه‌سازی گردد. این عمل به فرایند درونیابی ارتفاع نقاط در ترسیم دستی نقشه‌های توپوگرافی شباهت دارد. البته الگوریتم‌های بسیاری برای این کار استفاده می‌شود اما بهترین آن‌ها تشکیل شبکه‌ی نامنظم مثلثی (تین) به منظور تعیین فرم زمین می‌باشد. چگونگی عملکرد به صورت اجمالی بدین گونه است که همه‌ی نقاط مورد استفاده به صورت یک شبکه مثلثی به یکدیگر اتصال می‌یابند. در این شبکه بایستی شکل مثلث‌ها این شرایط را دارا باشند

الف تا حد امکان مثلث‌های متساوی‌الضلاع باشند.

ب یکدیگر را قطع نکنند.

ج در نقاطی که شامل خطوط تغییر شیب یا حد و مرز می‌باشند و همچنین به منظور تعدیل در درونیابی، تغییراتی صورت پذیرفته باشد.

در شکل زیر، شبکه‌بندی مثلثی به تصویر کشیده شده است.

البته در یک نرم‌افزار مناسب بایستی (تین) به طور اتوماتیک تشکیل گردد اما در برخی از نرم‌افزارها (مثل نرم‌افزار Easy surf) این کار به طور ترسیمی و به وسیله‌ی اپراتور رایانه صورت می‌پذیرد.

از لحاظ ریاضی این مسئله اثبات شده است که برای تعدای از نقاط، بهترین شبکه مثلثی تنها یکی است، یعنی ایجاد بهترین شبکه‌ی مثلثی فقط دارای یک جواب منحصر به فرد است.

پس از مرحله‌ی تشکیل (تین) هر مثلث به حالت یک سطح مفروض می‌شود و منحنی میزان، به‌وجود می‌آید. سپس منحنی میزان‌های تولیدی که دارای تیزی می‌باشند، به اصطلاح نرم می‌گردند. ضعف یا قوت تعدای از نرم‌افزارهای تولید منحنی میزان در این بخش از کار مشخص می‌گردد؛ زیرا اگر فرایند نرم‌کردن منحنی میزان‌ها موجب جابه‌جایی غلط منحنی میزان شود، نتیجه‌ی فرایند با وجود شکل زیبای منحنی میزان‌ها، غلط خواهد بود. در شکل زیر چگونگی نرم کردن منحنی‌های میزان در نرم‌افزار SDR MAP به تصویر کشیده شده است.

مرحله‌ی ارائه اطلاعات

در زمان اتمام مرحله‌ی تولید منحنی میزان، چنانچه تمامی ایرادها برطرف شده باشد، فایل تصویری به منظور بررسی‌های زمانی و تحت یک فرمت خاص به محیط دیگری که به ایستگاه کاری شهرت دارد، انتقال می‌یابد.

در ایران معمولاً از نرم‌افزار اتوکد بدین منظور استفاده می‌شود زیرا تقریباً همیشه در دسترس است. در این مرحله پس از انجام بررسی‌های پایانی، نقشه به دستگاه ترسیم خودکار فرستاده می‌شود. لذا امکان دارد که خروجی به صورت یک فایل عددی یا یک برگ نقشه باشد که این نقشه در مقایسه با نقشه تهیه شده به روش دستی مزایای بیشتری را در بردارد.

مطلب قبلی

همه چیز درباره کاربرد ماهواره و تصاویر ماهواره ای در نقشه برداری (دورکاری)

مطلب بعدی

همه چیز درباره انواع کارتوگرافی، تجهیزات و علائم آن