فهرست کل مواد و مصالح ساختمانی به همراه انواع کاربرد آنها

برای احداث و تولید یک بنا از مواد و مصالح و فرآورده‌های طبیعی و مصنوعی (ساخته شده در کارخانه) که به شکل خام و ساده یا ترکیب شده در کارخانه یا در محل ساخت تولید می‌گردند، استفاده می‌شود.

به منظور ترسیم جزئیات نقشه‌های اجرایی و معماری، آشنایی با مواد و مصالح ساختمانی و علائم اختصاری آن‌ها الزامی است. تولید و استفاده از این مصالح، هزینه‌های زیادی را برای سازندگان و مصرف‌کنندگان به دنبال دارد و علاوه بر این می‌تواند صدمات جدی را به محیط زیست وارد کند. در گذشته، معمارانی ایرانی جهت صرفه‌جویی در هزینه و انرژی از مصالح بوم‌آورد و امکانات ساخت استفاده می‌نمودند.

در 3 شکل بعد، 3 نمونه از مصالح و مواد ساختمانی آورده شده است.

مشاهده لیست آگهی ا و نیازمندیها:   مصالح ساختمانی

مواد و مصالح از لحاظ جنس

طبقه‌بندی مواد و مصالح از نظر جنس بدین شرح می‌باشد:

الف مصالح ساده:

این مصالح عبارتند از: فرآورده‌های معدنی، طبیعی یا مصنوعی که از یک جنس و یا مواد مشابه تشکیل شده باشند مثل سیمان، شن، ماسه، کاشی، تیرآهن، بلوک و …

در اشکال بعد نمونه‌هایی از مصالح ساده به تصویر کشیده شده است.

بمصالح مرکب:

به فرآورده‌های معدنی، طبیعی یا مصنوعی که از چند نوع ماده‌ی داخلی تشکیل شده باشند، «مصالح مرکب» می‌گویند؛ مانند ایرانیت، ایزوگام، ملات‌ها، بتن، آردوازها و …

نمونه‌هایی از این مصالح را نیز می‌توانید در اشکال بعد ملاحظه نمایید.

لیست آگهی ها و نیازمندیها:  درب ضد سرقت

انواع مصالح از لحاظ چگونگی تولید

الف) مصالح پیش ساخته:

به مواد و مصالحی که ابتدا در کارخانه تولید شده‌اند و سپس آن‌ها را به محل اجرا آورده و استفاده کرده‌اند، «مصالح پیش‌ساخته» می‌گویند؛ مانند کاشی، سرامیک، آجر، سفال، تیرچه و بلوک، قیرگونی، آسفالت آماده و قطعات بتنی.

در 2 شکل بعدی 2 نمونه از این مصالح آورده شده است.

ب) مصالح درجا:

این مصالح در محل ساخت، تهیه و تولید می‌گردند مثل بتن درجا، ملات‌ها، قیرگونی درجا، اسکلت و چهارچوب‌های درجا

نمونه‌ای از این مصالح را نیز در شکل بعدی می‌توانید مشاهده کنید.

انواع مواد و مصالح ساختمانی از نظر منشأ و کاربردشان

لازم به ذکر می‌باشد که شکل هر قسمت پس از توصیح آن، آورده شده است.

الف مصالح طبیعی:

این مصالح شامل مواد معدنی موجود در طبیعت می‌باشد مثل ماسه، خاک‌‎ها به خصوص خاک رُس و مصالح سنگی.

ب چسباننده‌ها:

به مواد معدنی یا مصنوعی که باعث چسباندن ذرات مواد و مصالح دیگر به هم می‌شوند، «چسب» می‌گویند مانند قیر.

ج ملات‌ها:

مواد مرکب چسبنده که از ترکیب یک ماده‌ی حلّال یا چسب ساختمانی مثل آب و ذرات پرکننده ایجاد می‌شوند را ملات می‌نامند؛ مانند ملات کاه‌گل، گِل رُس، شفته آهک، ماسه آهک، گچ و خاک، ماسه سیمان و باتارد.

لیست آگهی ها و نیازمندیها:   نقاشی ساختمان

د قطعات:

به اجزای معدنی به کار رفته در یک ساختمان، «قطعات» می‌گویند؛ مانند آجرها، قطعه سنگ‌ها، کاشی، سرامیک، بلوک‌ها، جامِ شیشه، موزائیک و …

ه فلزات:

به ترکیبات شکلی بدست آمده از ذوب و قالب‌گیری کانی‌های فلزی، «فلز» می‌گویند. مثل چدن، فولاد، آلومینیوم، مس، سرب و روی.

و چوب:

این دسته از مصالح عبارتند از: ترکیبات بریده شده از تنه‌ی درختان یا فرآورده‌های عمل آورده شده از تراشه‌ی ارّه‌کاری؛ مانند چهارتراش، تیرک، روکش‌های چوبی و نئوپان یا فیبر.

در حاشیه‌ی دریای خزر، از چوب به دلیل فراوانی در ساخت قسمت‌های متعددی از یک بنا استفاده می‌شود. همچنین در مناطق مرکزی که چوب کمتر وجود دارد، از آن به منظور ساخت در پنجره و مشبک‌های چوبی بهره می‌گیرند.

ز مواد آلی:

مواد آلی عبارتند از: موادی شامل هیدروکربن که از تجزیه‌ی بقایای جانوران و گیاهان تولید گردیده و در فعالیت‌های ساختمانی و عایق‌کار به کار گرفته می‌شوند؛ مانند قیرهای ساده و آسفالت‌ها، چسب‌ها، پی‌وی‌سی و…

ح مواد متفرقه:

سایر مواد و صالحی که در امور ساختمانی کاربرد دارند و در دسته‌بندی‌های دیگر قرار نمی‌گیرند، عضو این دسته هستند؛ مانند پشم‌سنگ، پشم‌شیشه، چوب‌پنبه، گونی، آزبستن و لوله‌های ساختمانی.

لیست آگهی ها و نیازمندیها:   قالب بندی بتن

مواد و مصالح ساختمانی و کاربرد آن‌ها

در ابتدا توجه داشته باشید که تصویر یا تصاویر مربوط به هر قسمت پس پایان تشریح آن قسمت، آورده شده است.

• شن و ماسه

«شن و ماسه» به ذراتی اطلاق می‌شود که از فرسایش و یا خرد شدن یک سنگ که دارای گوشه‌ی گرد یا تیز می‌باشد، بدست آمده‌اند. به ذرات تا 2 میلی‌متر «ماسه»، به ذرات 2 تا 30 میلی‌متر «شن»، به ذرات 30 تا 80 میلی‌متر «قلوه‌سنگ» و به ذرات بالاتر اصطلاحاً «لاشه‌سنگ» می‌گویند.

کاربرد: شن و ماسه مواد پرکننده یا پوشش‌دهنده‌ در مصالح ساختمانی می‌باشند، مانند سطوح معابر، ملات‌ها، بتن سیمانی، سطوح نمای قطعات بتنی، قطعات پیش‌ساخته‌ی بتنی و بتن آسفالتی زیرسازی جاده‌ها.

• خاک‌ها

به مواد معدنی متراکم یا غیرمتراکم با ذرات جامد و جدا از هم که حفرات حاوی گاز و مایع به خصوص آب داشته باشند، «خاک» می‌گویند. به طور کلی می‌توان خاک‌ها را به دسته‌ی چسبنده (مثل رُس معمولی و گِل اُخرا) و غیرچسبنده (مثل لای) طبقه‌بندی کرد.

لیست آگهی ها و نیازمندیها:   آزمایشگاه خاک، بتن و جوش

کاربرد: از رُس معمولی در صنایع آجر، سفال، سیمان، کاشی و سرامیک‌سازی، ملات گچ و خاک و از رس مرغوب در ظروف چینی، لکه‌گیری و همچنین از رس رنگین نیز در صنایع مجسمه‌سازی استفاده می‌کنند.

 

• گچ

فرآورده‌ای از ماده‌ی خام سنگ‌گچ طبیعی که حاصل پخت و آسیاب در دمای 160 تا 180 درجه‌ی سلسیوس است، به عنوان «گچ ساختمانی» شناخته می‌شود. این فرآورده نوعی پودر سفید رنگ می‎‌باشد که در صورت ترکیب با آب به شدت سخت می‌گردد.

کاربرد: از جمله کاربردهای رایج گچ می‌توان به این موارد اشاره نمود: ساخت ملات‌های گچی ساده و مرکب از گچ و خاک یا سیمان یه به همراه الیاف‌های طبیعی و مصنوعی، احجام و اَشکال گچ‌بری شده، شکسته‌بندی و دندانپزشکی، پر نمودن فضاهای خالی در امور ساختمانی و درز انقطاع، پایدارسازی موقت شمشه و ترازها، ساخت دیوارهای ظریف، طاقچه‌ها، سقف‌ها و طاق ضربی.

لیست آگهی ها و نیازمندیها:   گچ بری و گچکاری

• آهک

به فرآورده‌ی بدست آمده از پخت ماده‌ی خام سنگ‌آهک طبیعی در حرارت 950 درجه‌ی سلسیوس در کوره، «آهک زنده» یا آهک ساختمانی می‌گویند. این فرآورده در واقع نوعی پودر سفید یا خاکستری رنگ است که در آب یا به همراه رُس سخت می‌گردد.

کاربرد: از آن به عنوان ماده‌‌ی خام اولیه به منظور تهیه‌ی سیمان، در صنایع تولید آجر ماسه‌آهکی، ملات‌های آهکی ساروج، باتارد، شفته و اصلاح خاک آبدار نمکی بهره می‌گیرند.

همچنین در گذشته نیز از مکان‌های مرطوب نظیر حمام‌ها به جای گچ‌بری از تزییانت آهک‌بری استفاده می‌نمودند.

• سیمان

فرآورده‎‌ای تشکیل شده از مواد خام سنگ آهک و رُس به میزان مشخص که حاصل اختلاط، کلینکر (پخت) و آسیاب در حرارت 1200 تا 1600 درجه‌ی سلسیوس در کوره است. این فرآورده به سیمان آبی شهرت دارد که نوعی پودر سبز، قهوه‌ای یا سیاه است و پس از ترکیب با آب، سفت و سخت می‌گردد. سیمان در برابر آب و رطوبت، پر استحکام و مقاوم است. سیمان از جمله مواد چسبنده‌ای به شمار می‌آید که در هوا و داخل آب گرفته می‌شود و دارای انواع گوناگونی است.

انواع سیمان:

امروزه سیمان در انواع و رنگ‌های گوناگون و با خواص مختلفی ساخته شده و به بازار عرضه می‌گردد که شناخته‌شده‌ترین آن‌ها سیمان پرتلند است که براساس استاندارهای ایران به 5 نوع تقسیم می‌گردد و کدام دارای کاربردی متفاوت می‌باشند.

همچنین از دیگر انواع سیمان می‌توان به سیمان رنگی، سیمان سفید، سیمان برقی، سیمان طبیعی و سیمان ممتاز اشاره نمود.

کاربرد:

تهیه‌ی ملات‌های ساده و مرکب سیمانی (گچ و سیمان، ماسه و سیمان، آهک و سیمان و…)، موزائییک‌های ماسه‌ سیمانی، تولیدات بلوک‌های سقفی و دیواری، بتن‌های متنوع با شن و ماسه، ساخت انواع سازه‌ها، پل‌ها، حوضچه‌ها و… و همچنین عملیات اجرای شالوده‌های ساختمانی و اسکلت‌های بتنی و نماسازی.

لیست آگهی ها و نیازمندیها:   گچ و سیمان

• آب

مهم‌ترین و اساسی‌ترین فرآورده‌ی ساختمانی، آب است که از طریق رودخانه‌ها، سفره‌های زیرزمینی و … استخراج می‌شود.

کاربرد: در تهیه‌ی تمامی ملات‌ها و چسب‌های آبی، مصرف آب الزامی است.

از دیگر کاربردهای آن می‌توان به مواردی همچون شکل‌پذیری مصالح پیش از پخته شدن، تهیه و ساخت بتن‌ها، مراقبت و نگهداری از مصالح ساختمانی ساخته شده از سیمان یا آهک، مصارف انسانی، درمانی و گیاهی و همچنین شست‌وشو اشاره نمود.

نکته: به منظور تهیه‌ی ملات‌های مختلف به ویژه بتن، بایستی از آب آشامیدنی بهره گرفت چون ناخالصی‌های موجود در آب ممکن است در گیرش سیمان و مقاومت بتن تأثیر نامناسبی بگذارد و باعث بروز لکه‌هایی در سطح بتن و حتی زنگ‌زدگی آرماتور داخل بتن گردد.

• شیشه

شیشه فرآورده‌ای است حاصل از آسیاب ماسه سنگ‌های طبیعی و ذوب پودر سیلیس و تصفیه‌ی ناخالصی‌ها که می‌تواند ماده‌ای کاملاً شفاف یا نیمه شفاف و یا منعکس‌کننده باشد.

کاربرد: از آن در پوشش شفاف درها و پنجره‌ها و دریچه‌های هواکش و بازدید، نماسازی شیشه‌ای، عینک، آینه، خودروسازی، صنایع بسته‌بندی و … استفاده می‌شود. همچنین در فضای خانه‌های سنتی ایران از شیشه‌هایی با رنگ تند برای فضای تالار و از شیشه‌های با رنگ ملایم‌تر برای اتاق‌های سه دری و چنج دری استفاده می‌نمودند.

مساهده لیست آگهی ها و نیازمندیها:   شیشه سکوریت | شیشه دوجداره

• رنگ‌ها رزین‌ها و چسب‌های ساختمانی

این دسته شامل فرآورده‌های مواد آلی، معدنی، صنعتی و مایع یا جامدی هستند که دارای همگونی و خاصیت پیوستگی روی سطح جهت جلوگیری از پوسیدگی و زنگ‌زدگی می‌باشند.

کاربرد: از موادی مانند چسب‌های طبیعی و مصنوعی، رزین‌ها و پلاستیک‌ها در پوشش‌ ضد حرارت یا ضد رطوبت، هشداردهنده یا راهنمایی‌کننده و به خصوص نماسازی و به‌وجود آوردن زیبایی‌های هنری، پوشش‌های ضدالکتریسیته و ضد ترک خوردگی استفاده می‌شود.

مشاهده لیست آگهی ها و نیازمندیها:   چسب ساختمانی

• فلزات و فولاد

فرآورده‌های فلزی حاصل از ذوب سنگ‌های طبیعی است که به صورت خالص یا ترکیبی در طبیعت وجود دارند.

کاربرد: چدن در لوله‌های فاضلاب، دریچه‌ی بازدید و کنتور آب کاربرد دارد و فولاد نیز به شکل پروفیل‌های ساختمانی I شکل و U شکل و … به کار گرفته می‌شود. تسمه و ورق نورد شده یا نیمرخ‌های سرد تاخورده جهت ساخت نرده، در پنجره و چارچوب‌ها مصرف دارند. مس به صورت لوله، میله‌ی ساده و ورق و یا در امور آب، گاز و برق‌رسانی استفاده می‌شود. سرب نیز به صورت ورق‌های آب‌بند و ضدرادیواکتیو یا پرکننده‌ی محل اتصالات و درز مخازن سوسخت به کار می‌رود. در آثار باقیمانده از معماری کشورمان، می‌توان نمونه‌هایی از کاربرد سرب را در اتصال قطعات سازه‌ای مانند ستون‌های بلند مشاهده کرد. در نهایت روی نیز به صورت ورق‌‌های پوشش شیروانی‌ها و آبروها یا روکش لوله‌های فولادی به منظور جلوگیری از زنگ‌زدگی مورد استفاده قرار می‌گیرد.

• قیر

قیر، فرآورده‌ای پیچیده از مواد آلی است که رنگ آن تیره و سیاه می‌باشد و از تقطیر نفت خام یا زغال‌سنگ حاصل می‌گردد و یا به صورت طبیعی وجود دارد.

کاربرد: در آب‌بندی درزهای ساختمان و تأسیسات، تهیه‌ی مصالح مرکب مانند قیرگونی، ایزوگام و آسفالت، رنگ‌های ضدزنگ و … به کار می‌رود.

جالب است بدانید که در ساخت بنای زیگورات چغازنبیل از قیر استفاده کرده‌اند.

• گونی و لیفه

فرآورده‌ای است که از بافتن الیاف‌های چتایی و کنفی، ابریشمی یا کتانی و نایلونی به صورت قواره و توپی طولی تهیه می‌گردد.

کاربرد: در ساخت سطوح قیرگونی یا پیش‌ساخته‌ی گونی قیراندود و مشمع قیراندود یا نگهداری رطوبت در سطوح بتنی تازه ریخته شده یا روکش سطوح عایق‌کاری شده، ظروف و مخازن تأسیساتی به کمک سریشم و… استفاده می‌شود.

• پشم شیشه، پشم سنگ، آزبست

این مواد شامل الیاف نازک حاصل از ذوب شدن سنگ‌های طبیعی گِل آهکی (مارنی) و یا ذوب و گداختگی شیشه‌ی مصنوعی در کارخانه می‌باشند.

کاربرد: تهیه‌ی لایه‌های عایق (صوتی، حرارتی، رطوبتی و الکتریکی)، تولید فرآورده‌های آزبست (لوله و ورق و قطعات)، پشم‌شیشه و پشم‌سنگ.

• ایرانیت و آردواز و فرّوسیمنت

به فرآورده‌های مرکب از الیاف‌های طبیعی یا مصنوعی و بُراده‌ی چوب و الیاف‌های فولادی همراه با ملات سیمان گفته می‌شود که در قالب مناسب با بخار آب پخته می‌شود و شکل می‌گیرد.

کاربرد: پوشش نهایی سقف‌ها به خصوص سقف‌های شیب‌دار، نماسازی‌ها، فاضلاب‌، لوله‌های آب‌رسانی، هواکش موتورخانه‌ها و بخاری‌ها.

 

• کاشی، سرامیک، سفال، آجر و قطعات پخته‌ی رُسی

اگر گِل پخته شده و شکل گرفته‌ی حاصل از خاک رُس یا سنگ رُس آسیاب شده با لعابی به نام کاشی و سرامیک روکش شود، دارای نفوذپذیری بسیار پایینی است و در صورتی که بدون لعاب ضد آب باشد، به آن «سفال و آجر» می‌گویند.

کاربرد: از کاشی در نما و سطوح قائم سرویس‌ها، حمام‌ها و آشپزخانه‌ها استفاده می‌شود. سرامیک‌ در سطوح افقی کف سرویس آشپزخانه‌ها، بالکن‌ها و اتاق‌ها به کار می‌رود. کاربرد سفال در امور هنری، دیوارچینی باربر و غیرباربر، سقف و تیرچه بلوک می‌باشد و آجرها نیز در دیوارچینی، اجرای طاق ضربی و قالب‌بندی شالوده‌ها مصرف می‌شوند.

بهره‌گیری از این مصالح از گذشته‌های بسیار دور در ایران کاربرد داشته است. به عنوان مثال در ساخت زیگورات چغازنبیل از خشت خام و پخته استفاده می‌نمودند.

مشاهده لیست آگهی ها و نیازمندیها:   کاشی و سرامیک

• بتن‌ها (سیمانی، آسفالتی و خاکی)

بتن به مواد و صالح پیش‌ساخته یا درجا گفته می‌شود که با بهره‌گیری از شن، ماسه و یک ماده‌ی چسباننده مانند سیمان و قیر با طراحی و اختلاط مناسب تهیه می‌گردد.

کاربرد: از «بتن‌های سیمانی» در شالوده‌ی زیر ستون‌ها، پایه‌ی ستون‌ها، پایه‌ی پل‌ها و اجرای سقف‌های بتنی و تیرچه بلوک و اسکلت‌های بتن مسلح استفاده می‌شود. «بتن‌های آسفالتی» در پوشش سطحی روسازی جاده‌ها، بام‌ها و محوطه‌سازی کاربرد دارند و «بتن‌های خاکی» نیز در زیرسازی جاده‌های روستایی و ساخت سد خاکی به کار می‌روند.

در ادامه 2 مشخصه‌ی بتن را به طور مختصر بررسی می‌کنیم.

الف عیار بتن: عیار بتن عبارتست از: میزان سیمان موجود در یک مترمکعب بتن که آن را به صورت kg.m³ یا gr.cm³ نمایش می‌دهند. مثلاً بتن با عیار kg.m³ 200 یعنی در هر مترمکعب بتن 200 کیلوگرم سیمان وجود دارد. مقدار عیار بتن به محل مصرف بتن (مقاومت محل مصرف) وابسته است.

ب مقاومت بتن: «مقاومت فشاری بتن» به مقاومتی که بتن در برابر اعمال نیرو بر عضو بتنی تحمل می‌کند، اطلاق می‌گردد و با واحدهای kg/m²، gr/cm²، kg/cm² و … اندازه‌گیری می‌شود. به عنوان مثال در بتنی با مقاومت kg/cm²، میزان نیرویی که عضو بتنی در یک سانتی‌متر مربع تحمل می‌نماید برابر با kg 30 است.

• آجر

آجر، یک سنگ مصنوعی است که از پخته شدن خشت به‌دست می‌آید. پختن این سنگ بعد از پیدایش آتش، آغاز گردیده و همواره به عنوان یک مصالح ساختمانی به حساب آمده است. در حقیقت با با سخت شدن گِل دیواره‌ی اجاق، به خواص آن پی برده‌اند. بابلی‌ها، سومری‌ها و اقوام ساکن بین‌النهرین، خمیر آجر را از گل ته‌نشین شده‌ی سیلاب و طغیان رودخانه‌ها به‌دست می‌آوردند.

به خمیر گلی که توسط قالب شکل داده شده و سپس تحت شرایطی خشک می‌گردد، اصطلاحاً «خشت» می‌گویند.

خشت به دو روش تهیه می‌شود:

الف ساخت خشت با دست: در این روش به خاک رس آب می‌زنند و این کار را آنقدر ادامه می‌دهند تا شکل خمیر به خود بگیرد.

سپس آن را ورز می‌دهند تا یکنواخت گردد. آنگاه محل قالب زدن خشت‌ها را صاف و پاک می‌کنند. کارگران خشت مال، قالب‌های پوبی را از خمیر گلی پر نموده و سپس با انگشت خود آن را متراکم می‌کنند. در ادامه سطح قالب را با دست یا نخ محکم نموده و از خمیر اضافه پاک می‌کنند و قالب را بالا می‌کشند و خشت‌های بعدی را می‌مالند.

سپس خشت‌ها را بلند کرده و در آفتاب می‌گذارند تا خشک شوند و در نهایت آن‌ها را پس از جمع‌آوری، انبار می‌کنند.

ب ساخت خشت با ماشین: در این روش با استفاده از لودر، خاک که در محوطه‌ی کارخانه دپو شده است به درون جام (مخزن) دستگاه ریخته می‌شود. از اینجا به بعد، خاک به طور خودکار بر روی تسمه نقاله‌ ریخته شده و آب به میزان مناسب (8 درصد) به خاک افزوده می‌گردد. سپس غلتک‌های سنگین، خمیر را می‌کوبند تا یکنواخت گردد. در ادامه تسمه نقاله‌ی لاستیکی خمیر را پرس می‌کند تا خشت‌های با شکل و اندازه‌ی موردنظر حاصل گردد.

در اینجا بد نیست که با خشک کردن خشت هم آشنا شوید.

-خشک کردن:

خشت تَر را بایستی به مرور و یکنواخت خشک کرد تا از ترک برداشتن و تغییرشکل آن جلوگیری گردد. بدین منظور خشت‌ها را در محل سرپوشیده‌ی گرم می‌چینند و هوای گرم را از پایین به لابه‌لای خشت‌ها می‌فرستند و هوای سرشده نیز از دریچه‌ی بالا خارج می‌گردد. معمولاً در این روش خشک شدن خشت‌ها بین 1 تا 2 روز به طول می‌انجامد. روش دیگر، بهره‌گیری از خشک‌کن‌ها یا تونل‌های گرم است. بدین صورت که خشت را درون واگن‌های کوچک می‌گذارند و هوای گرم را از پایین، آن‌قدر به به لابه‌لای خشت‌ها می‌دمند تا کاملاً خشک گردد. سپس آن‌ها را از طرف دیگر، از خشک‌کن یا تونل بیرون می‌آورند.

-انواع کوره‌های آجرپزی:

پختن خشت و تبدیل آن به آجر را اصطلاحاً «آجرپزی» می‌نامند. حرارت موردنیاز برای پخت خشت به حدی است که آب خشت را تبخیر می‌نماید و یک جسم سخت را در مقابل عوامل جوّی و مکانیکی به‌وجود می‌آورد. آجر در کوره‌های مختلفی پخته می‌شود که عبارتند از: کوره‌ی هوفمن، کوره‌ی تنوره‌ای، کوره‌ی تونلی.

آجر در کوره‌های تونلی در دمای حدود 1100 درجه‌ی سلسیوس پخته می‌گردد…

-انواع آجر: آجرها با توجه به کاربرد، نوع کوره، چگونگی پخت و درجه حرارتی که در آن پخته می‌شود، به انواع گوناگونی طبقه‌بندی می‌گردد.

الف آجرهای معمولی: این دست شامل آجرهای فشاری، قزاقی، بهمنی، سفید و بهی می‌باشد.

ب آجرهای سفالی: این دسته نیز شامل سفال‌های ساختمانی، پوشش کف، پوشش سقف و سفال‌های مخصوص عبور آب (کول) یا (ملو) می‌باشد.

ج آجرهای سنگ‌فرش: از این آجرها به منظور فرش‌کردن خیابان‌ها و کف‌سازی‌های با دوام استفاده می‌شود. آجرهای سنگ‌فرش (ختائی و نظامی) را با خاک رُس درست می‌کنند.

آجرهای سنگ‌فرش را می‌توان با درجه حرارت بیشتری پخت و لذا از آنجایی که حرارت پخت آن از حرارت پخت آجرهای معمولی بیشتر است، مانند شیشه سخت و محکم بوده و در مقابل ساییدگی نیز مقاوم است و همچنین آب کمتری را در خود جذب می‌نماید.

د آجر نسوز: این آجر متشکل از خاک رُس ذوب‌نشدنی می‌باشد که دارای Al_2­­O₃ یا اکسید آلومینیوم است. آجر نسوز، آهک و مواد قلیایی ندارد و در دمای بسیار بالایی پخته می‌شود. کاربرد این آجر برای ساختمان کوره و محل‌هایی که در برابر حرارت زیاد نیاز به مقاومت بالا دارند، می‌باشد.

-ابعاد آجر: در ایران از دیرباز آجر معمولی ساختمانی را در ابعاد 4×20×20 سانتی‌متر می‌ساختند. در دوران قاجار که روس‌ها در ایران حضور پیدا کردند به منظور ساختن قزاق‌خانه‌ها از آجرهایی با ابعاد 5×10×21 سانتی‌متر استفاده می‌نمودند که در ایران به عنوان آجر قزاقی شهرت یافت.

با این حال ایرانیان نیز اجر به این ابعاد را با تیشه‌کاری از آجر معمولی می‌ساختند که آن را آجر نیمه می‌نامیدند. به عنوان مثال ابعاد آجر نیمه در آلمان 5/6×12×25 و در ایران 5×5/10×22 سانتی‌متر است. آجر به هر اندازه و ابعادی باشد، بایستی طول آن به اندازه‌ی دو برابر عرض بعلاوه‌ی یک سانتی‌متر باشد. به عبارتی دیگر اگر طول آجری را برابر با a و عرض آن را b در نظر بگیریم، داریم:

a = 1 + 2b

-خصوصیات آجر: 4 خصوصیت اصلی یک آجر عبارتست از: تخلخل در آب، مقاومت در برابر یخبندان، ابعاد صحیح و مقاومت مکانیکی. البته آجر بایستی کاملاً پخته، یکپارچه و سخت نیز باشد. زمانی که با یک آجر به آجر دیگری ضربه وارد می‌شود، یک صدای مشخص زنگ‌دار تولید می‌گردد.

-تقسیمات آجر: به منظور اجرای کار دیوارچینی با آجر، تقسیم خاصی از آن موردنیاز است و تا حد ممکن بایستی از قطعات سالم و غیر شکسته در کار دیوار چینی استفاده گردد. از انواع تقسیمات آجر می‌توان به نیم‌لایی، سه‌قدی، کلاغ پَر، چارَک، قلمدانی و کلوک اشاره کرد.

• بلوک

بلوک، واحد دیوارچینی می‌باشد و ابعاد آن از ابعاد آجر استاندارد بیشتر است. ارتفاع بلوک‌ها نیز نبایستی از طول یا شش برابر ضخامت آن بیشتر گردد. بلوک‌ها را می‌توان از خاک رُس و بتن پیش‌ساخته درست کرد.

مشاهده لیست آگهی ها و نیازمندیها:   آجر

-انواع بلوک‌ها، نحوه‌ی ساخت و اجرای آن‌ها

الف بلوک‌های سفالی: اندازه‌ی شکلی بلوک‌های سفالی را با عرض 15، 10 یا 5/7 سانتی‌متر و ابعاد 25/6× 5/21× 29 سانتی‌متر بیان می‌نمایند. این بلوک‌ها به صورت توخالی یا مجوّف و به روش تزریقی ساخته می‌شوند و مشابه آجرهای خاک رُس تحت حرارت کوره حالت پخته به خود می‌گیرند.

عمدتاً از بلوک شش حجره‌ی استاندارد برای جداره‌ی داخلی دیوارهای دو جداره استفاده می‌شود. در حالی که بلوک سه حجره در وهله‌ی اول به منظور ساخت تیغه‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد.

نمایش سه بُعدی از دیوار دو جداره، جداره‌ی داخلی از بلوک و جداره‌ی خارجی آجرنما است

ب بلوک‌های پیش‌ساخته‌ی بتنی: این بلوک‌ها در سه دسته طبقه‌بندی می‌شوند:

نوع A: این بلوک در موارد عمومی و زیر عایق رطوبتی زیرزمینی مورد استفاده قرار می‌گیرد. برای ساختن این بلوک‌ها می‌توان از مصالخ دانه‌ای متراکمی مانند آجر خرد شده و شن شکسته استفاده کرد.

نوع B: این بلوک دارای کاربرد عمومی ساختمانی است و برای دیوارهای باربر، بلوک‌های بتنی سبکی به شمار می‌آیند. مصالح دانه‌ای مناسب بلوک B بدین شرح می‌باشند: پوکه‌ی صنعتی، سربار اسفنجی، بتن اسفنجی، ورمیکولیت منبسط و کلینکر یا سرباره‌ی ذوب آهن.

نوع C: این بلوک مشابه بلوک نوع B است ولی برای دیوارهای غیرباربر از آن استفاده می‌شود.

ج بلوک‌های بتن اسفنجی: به منظور ساختن بتن موردنیاز این بلوک‌ها، هوا یا گاز را به داخل مخلوط بتن می‌دمند تا پس از سخت شدن مخلوط، بلوک اسفنجی یکنواختی به‌دست آید. بدین منظور عموماً مقدار مشخصی از پودر آلومینیوم به داخل مخلوط وارد می‌شود تا با آهک اضافی سیمان ترکیب گردد و هیدروژن آزاد نماید. این هیدروژن به سرعت جانشین هوا شده و حالت اسفنجی را ایجاد می‌کند.

رایج‌ترین ابعاد این بلوک 20×40 سانتی‌متر و 5/22×45 سانتی‌متر می‌باشد و ضخامت‌های مرسوم آن نیز 5/7، 10،14 و 5/21 سانتی‌متر است.

در شکل زیر می‌توانید جزئیات دیوار ساخته شده با بلوک اسفنجی را مشاهده نمایید.

-مزایای و معایب بلوک‌چینی در مقایسه با آجرچینی

مهم‌ترین مزایای بلوک‌چینی نسبت به آجرچینی بدین شرح می‌باشند:

• اتصالات آسان‌تر
• صرفه‌جویی در کار
• تراکم کمتر
• ایجاد زمینه‌ی مناسب برای اندودهای سیمانی
• ایجاد عایق‌بندی مناسب‌تر

معایب نیز بدین شرح است:

• نفوذپذیری بیشتر در برابر باران
• قدرت باربری کمتر
• ایجاد عایق صوتی ضعیف‌تر
• مقاومت پایین‌تر
• تیرچه‌های سقفی

فرآورده‌های مرکبی هستند که از قطعات بتنی و فولادی ساخته شده‌اند و عضو باربر اصلی در سقف‌های تیرچه بلوک به‌شمار می‌آیند و البته از پیش ساخته‌اند.

کاربرد: از آن به عنوان عضو اصلی باربر در سقف‌های تیرچه بلوک و سقف‌های بتنی مسلّح بدون بلوک با تیرچه‌های به هم چسبیده بهره می‌گیرند.

• مواد و مصالح تأسیساتی (ایمنی، بهداشتی برقی، اضطراری، مکانیکی و …)

فرآورده‌های صنعتی فلی و غیرفلزی که به منظور اهداف خاص به همراه مصالح سازه‌ای در بناهای مختلف به‌کار گرفته می‌شود؛ و امکان بهره‌گیری مناسب از فضاهای ساخته شده و در عین حال تأمین شرایط محیطی لازم را مهیا می‌کند.

کاربرد: لوله‌های فلزی گالوانیزه‌ی سرد و گرم یا سیاه شوفاژ، لوله‌های پلی اتیلن (سبز)، تأسیسات مکانیکی، کانال‌ تأسیساتی هوارسانی و تهویه، وان‌های حمام، شیرآلات، ظرف‌شویی‌ها و…

• اندودها

از اندودها عمدتاً جهت ایجاد سطح صاف یا پوشش سطح زیرین استفاده می‌شود و نوع آن براساس مکان و مسائل سازه‌ای مشخص می‌گردد.

-انواع اندودها

الف کاه و گِل: خاک رُس پس از اشباع شدن از آب، دیگر آن را از خود عبور نمی‌دهد. این خاصیت خاک رُس منجر به این می‌گردد که از آن جهت اندود پشت‌بام در ساختمان‌های قدیمی بهره گیرند. دلیل افزودن کاه به آن، جلوگیری از ترک خوردن گِل است.

ب گچ و خاک: پس از ترکیب کردن خاک رُس و گچ به نسبت مساوی و اضافه کردن آب، یک شکل خمیری به‌دست می‌آید که از آن برای زیرسازی دیوارها پیش از سفیدکاری استفاده می‌شود.

ج ماسه و سیمان: روکش سیمانی یا اندود ماسه و سیمان را پس از ترکیب کردن سیمان و ماسه و افزودن آب، تهیه می‌کنند. از اندود ماسه و سیمان جهت نماسازی ساختمان، حفاظت دیوارهای خارجی از عوامل جوّی و یا برای زیرسازی به منظور اجرای لایه‌های عایق‌کاری بهره می‌گیرند.

د سایر اندودها: اندودهای دیگری مانند رولکس و کِنیتکس روانه‌ی بازار شده‌اند که دارای ترکیب ماسه‌ی ریزدانه و گچ هستند که برای ایجاد رنگ‌های مختلف به آن رنگ‌دانه می‌افزایند. لذا از آن‌ها به دلیل داشتن زیبایی خاص برای پوشش نهایی در داخل ساختمان و عمدتاً در خارج از ساختمان استفاده می‌کنند.

• ملات‌ها

به آن دسته از مواد و مصالح ساختمانی گفته می‌شود که نقش چسباندن مواد و مصالح ساختمانی را عهده‌دار هستند، مثل ملات گِل برای ساختن آجر، ملات ماسه و سیمان برای ساختن بلوک سیمانی و ملات گچ برای ساختن بلوک گچی.

-انواع ملات‌ها

الف ملات‌های آبی: این ملات‌ها در برابر رطوبت و آب محکم و سفت می‌شوند و در صورتی که آب و رطوبت به آن‌ها نرسد، مقاومت خود را از دست می‌دهند. برخی از این ملات‌ها بدین شرح می‌باشند: ملات ماسه و آهک، ملات خاک شنی با آهک، ملات باتارد (حرام‌زاده)، ملات ماسه و سیمان و …

ب ملات‌های هوایی: در مجاورت هوا، خشک شده و خود را می‌گیرند. این ملات‌ها عبارتند از: گچ و خاک، ملات کاه‌گِل و …

از این ملات‌ها به منظور ساخت آب‌انبارها و مکان‌های مرطوب استفاده می‌کردند.

ج ملات‌های ویژه: با اضافه کردن مواد آب‌بندی کننده به مخلوط ملات‌ها، می‌توان ملات‌های ویژه‌ای را درست کرد که از آن در نم‌بندی پی‌ها، کف و بدنه‌ی استخرها، منابع آب و همچنین سطوح قائمی که تؤامان در معرض باران و باد قرار می‌گیرند، استفاده می‌شود؛ مانند ملات ماسه سیمان و آهک.

در جدول بعد، انواع مواد و مصالح ساختمانی به طور خلاصه آورده شده است.

مواد و مصالح ساختمانی جدید

با پیشرفت علم مهندسی و تکنولوژی تولید مصالح، مصالح جدید جای مصالح قدیمی و سنّتی را گرفته است. برخی از این مصالح که کاربردهای خاصی نیز دارند عبارتند از: (لازم به ذکر می‌باشد که تصویر یا تصاویر مربوط به هر مورد پس از پایان توضیح آن آورده شده است)

الف بتن سبک: یک بتن غیرسازه‌ای است که از آن برای عایق‌های صوتی و حرارتی استفاده می‌شود.

ب بتن الیافی: بتنی معمولی است که به آن الیاف فولادی یا غیر فولادی می‌افزایند. کاربرد این بتن در جاده‌سازی، باند فرودگاه و همچنین محوطه‌سازی می‌باشد.

ج سیپورکس: یک آجرگچی است که به منظور ساخت دیوار جداکننده یا سقف استفاده می‌شود.

د پوشش‌های کف: امروزه از انواع کف‌پوش‌ها با مصالح مصنوعی (پلاستیک و کائوچو و …) برای پوشش کف به جای سرامیک و موزائیک استفاده می‌شود.

ه پانل‌های گچی پیش‌ساخته: در حال حاضر دو مدل پانل گچی پیش‌ساخته، تولید می‌گردد. پانل با ابعاد 08/0×1×1 متر در ساختن دیوارهای ساندویچ پانل و همچنین برای عایق‌های صوتی و حرارتی استفاده می‌شود.

و مصالح آکوستیکی (صدابندی): این دسته از مصالح جهت مقابله با سر و صدای مزاحمین در ساختمان استفاده می‌شوند مانند سالن‌های آمفی تأتر و سینما.

ح مصالح پوشش سقف‌های شیب‌دار: جهت پوشش و آب‌بندی سقف‌های شیب‌دار از مصالحی به نام «آزبست» یا «ایرانیت و آردواز» استفاده می‌شود که در گذشته، به جای آن‌ها بیشتر از ورق‌های آهنی در شیروانی استفاده می‌گردید. جنس این صفحات از محصولات پنبه‌ی کوهی و سیمان است که به صورت صفحات صاف یا موج‌دار و با ابعاد و ضخامت‌های گوناگون وجود دارد.

مطلب قبلی

همه چیز درباره سیستم اطلاعات جغرافیایی (GIS) و کاربردهای فوق العاده اش

مطلب بعدی

شاخه های مختلف نقشه برداری و انواع آن را بشناسید