همه چیز درباره اجرای موزاییک فرش و شیب بندی آن

متداول‌ترین پوشش کف در ساختمان‌های مسکونی، مدارس و ادارات و…، موزاییک است. موزاییک در ابعاد و انواع مختلفی برای کف‌پوش فضاهای داخلی و محوطه‌های خارجی ساختمان مورد استفاده قرار می‌گیرد. در در شکل بعدی یک نمونه موزاییک فرش شده به تصویر کشیده شده است.

اساساً موزاییک‌ها به دو مدل موزاییک ویبره‌ای و موزاییک پرسی تقسیم می‌شوند. موزاییک‌های ویبره‌ای در کف‌سازی حیاط و پارک‌ها و موزاییک‌های پرسی در محل‌های گوناگونی نظیر ساختمان‌های اداری، مسکونی و … به کار می‌روند. دو شکل بعد به ترتیب، نمونه‌ای از موزاییک پرسی و موزاییک ویبره‌ای را نمایش می‌دهند.

موزاییک پرسی متشکل از دو قشر می‌باشد:

الف) قشر زیرین یا آستر:

ترکیبی از سیمان پرتلند و ماسه‌ی شسته به قطر 5 میلی‌متر به نسبت حجمی 1 به 3 است. (یعنی 1 قسمت سیمان و 3 قسمت ماسه)

در شکل زیر می‌توانید لایه زیرین موزاییک پرسی را مشاهده کنید.

ب) قشر رویه یا پاخور:

این قسمت در معرض سایش قرار دارد و برای ساخت آن از سیمان پرتلند با تکه‌های سنگ، خاک سنگ و پودر سنگ به حالت صیقلی استفاده می‌گردد. تصویر این قشر نیز در شکل بعدی آورده شده است.

موزاییک می‌تواند ساده و یا آج‌دار (مثل شکل بعدی) باشد و به شکل مربع و چندضلعی و یا صورت‌های دیگر با اندازه‌های گوناگون ساخته شود. پرکاربردترین ابعاد موزاییک عبارتند از: 5/2×25×25 و 3×30×30 و یا 4×40×40

زیرسازی موزاییک

در هر نوع زمینی مثل زمین خشک، نیمه خشک و مرطوب و یا در هر طبقه‌ای نمی‌تواند به طور مستقیم فرش موزاییک را روی خاک یا عایق‌کاری انجام داد. لذا باید ابتدا کف‌سازی را اجرا کرده و سپس به فرش کردن موزاییک مبادرت ورزیده شود.

دلیل‌گذاری فرش موزاییک

به نوارهایی از موزاییک که در گوشه‌های محل فرش کردن موزاییک انجام می‌شود، دلیل موزاییک و به فرایند صورت گرفته، دلیل‌گذاری می‌گویند. این فرایند در شکل بعدی به تصویر کشیده شده است.

موزاییک فرش کردن بقیه‌ی کف

ملات بین دو دلیل به حالت تخت و بلندتر از سطح زیر موزاییک دلیل (به اندازه‌ی 5 میلی‌متر) انتشار می‌یابد. پس از آن ریسمان‌کشی بین دو دلیل صورت می‌پذیرد و موزاییک فرش با رعایت درز لازم (5 میلی‌متر) در راستای ریسمان‌کار واقع گردیده و به وسیله تخماق، کوبیده و نصب می‌شود. شکل زیر موزاییک فرش کردن باقی کف را نمایش می‌دهد.

دوغاب‌ریزی موزاییک فرش

دوغاب ماسه سیمانی را پس از اتمام فرش کردن موزاییک، با نسبت 4 پیمانه ماسه‌ی ریزدانه و یک پیمانه سیمان ساخته و روی سطح موزاییک فرش می‌ریزند و با تیغه‌ی لاستیکی و یا جارو کشیدن، دوغاب را میان درزها و بندهای موزاییک هدایت می‌کنند تا پر گردد.

گرد سنگ، خاک سنگ و سیمان را به نسبت 1 به 1 به 1 به حالت خشک ترکیب کرده و روی دوغابی که لای درزها نفوذ کرده، پاشیده و با استفاده از پارچه سطح موزاییک‌ها را پاک می‌کنند. شکل زیر هدایت دوغاب توسط تیغه‌ی لاستیکی را نمایش می‌دهد.

 

ملات مصرفی در فرش کردن موزاییک

به منظور فرش کردن آجر موزاییک در کف‍پوش‌ها از ملات ماسه آهک، ملات باتارد و غالباً ملات ماسه و سیمان استفاده می‌شود.

• ملات ماسه و آهک

از ترکیب کردن ماسه‌ی ریز دانه با قطر 5 میلی‌متر و شیره‌ی آهک به میزان 175 تا 200 کیلوگرم در مترمکعب، ملات مقاومی بدست می‌آید که می‌توان آن را برای ملات زیر موزاییک به کار برد. از آنجایی که ملات ماسه و سیمان دارای مقاومت نیست لذا کمتر از آن در فرش موزاییک بهره گرفته می‎شود.

• ملات باتارد (حرام زاده)

ملات باتارد از مخلوط ماسه با دانه‌بندی ریز به علاوه‌ی شیره‌ی آهک به مقدار 100 کیلوگرم و 150 کیلوگرم سیمان در مترمکعب ساخته می‌شود.

• ملاته ماسه و سیمان

از مخلوط کردن ماسه‌ی دانه‌بندی شده و سیمان با عیار 300 کیلوگرم در مترمکعب، ملاتی مقاومت و با تاب زیاد حاصل می‌گردد که بهره‌گیری از آن در فرش کردن موزاییک، دوام بالای موزاییک فرش را به دنبال دارد.

در ساخت این ملات‌ها باید به دو نکه ذیل توجه داشت:

الف) ماسه‌ی مورد استفاده برای ساخت ملات نبایستی خاک معدنی یا نباتی داشته باشد.

ب) نباید از ماسه‌های بدون سیلت (رس) جهت ملات فرش موزاییک استفاده شود.

ابزار لازم در فرش کردن موزاییک

جهت انجام تمامی عملیات ساختمان‌سازی به ابزرا و وسایل خاصی نیاز است تا عملیات به شکل مناسبی انجام گیرد.

برای فرش کردن موزاییک، باید از وسایل عمومی ساختمان‌سازی و همچنین ابزار بنّایی استفاده گردد که در ادامه به تشریح آن‌ها خواهیم پرداخت:

الف) وسایل عمومی

ابزار عمومی برای فرش کردن موزاییک عبارتند از:

• بیل: در این وسیله طول دسته در حدود 100 تا 140 سانتی‌متر و جام در اندازه‌های کوچک، متوسط و بزرگ 35×20 و 30×20 و 15×20 سانتی‌متر ساخته می‌شود. برای راحتی استفاده از بیل باید دسته‌ی آن 1 تا 2 سانتی‌متر خمیده باشد. بیل کشاورزی را می‌توان در کارهای ساختمانی مانند خاک‌برداری و کندن زمین‌های طبیعی به کار برد. تا حد امکان باید در امور ساختمانی از بیل‌های صنعتی بهره گرفته شود و همچنین به این موضوع نیز باید دقت کرد که نوک بیل به جای سخت فلزی و یا سنگ برخورد نداشته باشد تا کج و دندانه‌دار نشود. نمونه‌هایی از بیل در شکل بعدی به تصویر کشیده شده است.

• فرقون: یکی از پرکارترین وسایل ساختمانی، فرقون است که از آن به منظور جابه‌جایی مصالح ساختمانی، بتن، ملات و… استفاده می‌کنند و توسط آن می‌توان حدود 100 تا 150 کیلوگرم مصالح را انتقال داد. فرقون دارای دو دستگیره در انتهای جام و یک چرخ لاستیکی تیوپ‌دار در جلو بوده و به وسیله یک نفر قابل حمل است. جام آن حدود 10 تا 25 سانتی‌متر عمق داشته و مصالح درون آن قرار می‌گیرد. شکل زیر چند نمونه فرقون را نشان می‌دهد.

• اَلَک (سَرَند): این وسیله یکی از اساسی‌ترین ابزار در ساخت انواع ملات محسوب می‌شود. عموماً نیاز است که پیش از درست کردن ملات، مواد اولیه را از توری‌های سیمی عبور دهند که به این توری‌های سیمی، الک، غربال یا سرند می‌گویند. نام‌گذاری الک‌ها براساس درشتی و ریزی سوراخ توری صورت می‌پذیرد مانند الک چشم بلبلی، الک دانه بادامی و الک چشم گاوی. الک‌ها را می‌توان به دو نوع پایه‌دار و دستی تقسیم‌بندی کرد. در شکل زیر 3 نمونه الک به تصویر کشیده شده است.

• استانبولی: این وسیله یک ظرف فلزی به صورت مخروط ناقص می‌باشد که از آن برای حمل ملات در فرش موزاییک و همچنین تهیه و آماده‌سازی برخی ملات‌ها استفاده می‌گردد. ارتفاع این ظرف 15 سانتی‌متر بوده و قطر قاعده و قطر دهانه‌ی آن به ترتیب 25 و 50 سانتی‌متر است و در ابعاد کوچک و بزرگ به کار گرفته می‌شود. تصویر زیر دو مدل استانبولی را نشان می‌دهد.

ب) وسایل و ابزار بنّایی

از ابزار بنّایی برای فرش کردن موزاییک استفاده می‌شود که این ابزار عبارتند از:

• کمچه: وسیله‌ای است که برای پخش و یکنواخت نمودن ملات و همچنین پاشیدن ملات روی سطح کار یا سایر کارهای بنّایی مورد استفاده قرار می‌گیرد. به طور کلی کمچه از یک صفحه‌ی فولادی به صورت مثلث یا ذوزنقه و یک دسته‌ی پلاستیکی یا چوبی که توسط میله‌ای به صفحه اتصال می‌یابد، تشکیل شده است.

دسته‌ی کمچه در شکل‌های ساده و خمیده به منظور راحتی کار طراحی می‌گردد تا بتوان با استفاده از آن روی ملات با انعطاف بیشتری کار کرد. ابعاد صفحه‌ی فلزی کمچه در نوک تقریباً 10 سانتی‌متر و طول 20 سانتی‌متر است. شکل نوک فلزی نیز به صورت تخت، گرد و تیز می‌باشد. سه نمونه کمچه در شکل زیر به نمایش درآمده است.

• تراز: این وسیله جهت تنظیم تراز سطوح عمودی، افقی و شیب‌دار به کار گرفته می‌شود. شکل زیر برخی از ترازها را نشان می‌دهد.

• شمشه: ابزاری است که برای کنترل راستای کار اجرا شده چه از جهت افقی و چه از جهت عمودی مورد استفاده قرار می‌گیرد. شمش‌های کاربردی دارای طول حداقل 70 سانتی‌متر و حداکثر 3 متر و همچنین ابعاد مقطع حداقل 3× 3 سانتی‌متر و حداکثر 5× 5 سانتی‌متر می‌باشد. جنس شمشه از چوب یا آهن و یا آلومینیوم است.

شمش مورد استفاده در فرش موزاییک معمولاً از آهن بوده و علت آن نیز استحکام بالا می‌باشد. در شکل زیر نمونه‌هایی از شمشه به تصویر کشیده شده است.

• متر: از این وسیله برای اندازه‌گیری و پیاده‌کردن ابعاد کار استفاده می‌گردد. مترهای کاربردی در فرش موزاییک شامل متر نواری، متر کمری کوچک و متر جیبی می‌باشد که در شکل زیر نشان داده شده‌اند.

• ریسمان کار: جنس این ریسمان از نخ پنبه و ابریشم ویا نایلونی به قطر 5/0 میلی‌متر است و در فرش موزاییک جهت یکسان‌سازی (همباد کردن) از آن بهره گرفته می‌شود. شکل زیر نمونه‌هایی از ریسمان کار را نمایش می‌دهد.

• تیشه: تیشه‌ی بنّایی، وسیله‌ای است که به منظور شکستن آجر و تبدیل آن به قطعات کوچکتر نظیر سه‌قدی، نیمه کلوک و همچنین برخی از کنده‌کاری‌های ساده و ضربه زدن به محل موردنظر مورد استفاده قرار می‌گیرد. در مبحث فرش موزاییک، از تیشه جهت برش موزاییک با دست استفاده می‌گردد. نمونه‌ای از تیشه در در شکل زیر به تصویر کشیده شده است.

• تخماق لاستیکی: این وسیله برای کویدن موزاییک در هنگام فرش موزاییک به کار گرفته می‌شود و نمونه‌ای از ان در شکل زیر به نمایش درآمده است.

دستورالعمل برش موزاییک به شیوه‌های گوناگون

برخی اوقات جهت فرش کردن کناره‌ها ناچار به برش موزاییک و تبدیل آن به اندازه‌های نیمه و سه قدّی و اندازه‌های دیگر موزاییک هستیم. برای برش موزاییک دو روش وجود دارد: دستی و ماشینی

 در شکل  بعدی، نمونه‌ای از استفاده موزاییک در کنار دیوار نشان داده شده است.

در ادامه به تشریح دو روش برش موزاییک می‌پردازیم:

الف) برش موزاییک با دست:

مراحل برش موزاییک به روش دستی بدین شرح می‌باشد (لازم به ذکر است که در این روش و روش بعدی تصویر هر مرحله پس از  توضیح آن مرحله، آورده شده است).

• مقداری که باید برش بخورد با متر روی موزاییک نشانه‌‍گذاری می‌شود.

• به وسیله یک خط‌کش یا شمشه چوبی دو علامت به یکدیگر اتصال می‌یابند.

• علامت‌ها از قسمت رویه‌ی موزاییک به نبش و سپس به ناحیه‌ی پشت موزاییک منتقل می‌شود.

• موزاییک به حالت عمودی نگه داشته شده و سپس با استفاده از تیشه، تراشیدن موزاییک از روی خط علامت‌گذاری شده آغاز می‌گردد. باید دقت داشت که عمق تراشیده شده به اندازه‌ی 5 میلی‌متر گود می‌شود.

• ماسه‌ی خشک و ریزدانه به ضخامت 10 سانتی‌متر روی سطح زمین به حالت کاملاً تخت و هموار پهن می‌شود.

 

• رویه‌ی موزاییک روی ماسه استقرار می‌یابد به نحوی که قسمت شیاردار آن رو به بالا باشد.

 

• شمشه‌ی پروفیلی را به صورت دو نبشی روی سطح موزاییک و خط و نشانه قرار داده و با ضربه‌ی تیشه‌ی بنایی روی شمشه فولادی، موزاییک را به دو بخش مساوی تقسیم می‌کنند.

ب) برش موزاییک با دستگاه

برش موزاییک به روش دستی در اغلب موارد بسیار وقت‌گیر بوده و علاوه بر دقت کم، دور ریز زیادی به دلیل شکستن موزاییک در زمان برش با دست دارد. لذا استفاده فرز سنگ‌بری برای برش موزاییک منطقی‌تر به نظر می‌رسد.

اصول برش موزاییک با دستگاه بدین شرح است:

• مقداری از موزاییک که باید برش بخورد، با استفاده از متر روی سطح آن نشانه‌گذاری می‌شود.

• دو نشانه را با استفاده یک خط‌کش یا شمشه‌ی چوبی و یا بدنه‌ی تراز به یکدیگر اتصال می‌دهند.

• موزاییک به گونه‌ای روی موزاییک دیگری قرار می‌گیرد که در حین برش، تیغه‌ی دستگاه فرز با سطح زبر موزاییک در حال برش تماس پیدا نکند و با قرار دادن پا در لبه‌ی موزاییک، به حالت ثابت نگه داشته می‌شود.

• دستگاه فرز را روشن کرده و با رعایت تمام نکات ایمنی، موزاییک موردنظر در راستای خط نشانه برش می‌خورد.

در هنگام برش موزاییک همواره این  3 نکته را رعایت کنید.

• از ماسک فیلتردار و عینک حفاظتی استفاده کنید.
• برای استفاده از دستگاه سنگ فرز از دستکش استفاده نکنید.
• کفش و لباس مناسب کار را به همراه داشته باشید.

تعیین شیب کف

در قسمت‌هایی نظیر تراس، حیاط، محوطه، سرویس‌ها و آشپزخانه جهت هدایت آب بایستی فرش کف دارای شیب باشد. در شکل زیر شیب کف به تصویر کشیده شده است.

موزاییک فرش شیب‌دار

موزاییک فرش با شیب در فضاهای روباز که دارای پوشش نیستند مانند ایوان‌ها، تراس‌ها، حیاط و همچنین در کف پیاده‌روها فرش می‌شود.

برای فرش کردن موارد مذکور، موزاییک آج‌دار مورد استفاده قرار می‌گیرد تا افراد زمان حرکت سُر نخورند. فرش موزاییک شیب‌دار، روی سطح شیب‌دار فرش می‌شود.

در شکل بعد، می‌توانید نمونه‌ای از کف فرش شده به وسیله موزاییک آج‌دار را مشاهده کنید.

شیب موزاییک فرش

شیب رایج در موزاییک فرش 2 درصد است. به عبارتی دیگر باید در هر 100 سانتی‌متر طول افقی، 2 سانتی‌متر اختلاف ارتفاع وجود داشته باشد تا آب بتواند به سمت کف‌شوی سوراخ ناودانی و غیره، جاری گردد.

مصالح شیب‌بندی

از مصالح سبک نظیر خرده آجر، سوخته‌های زغال سنگ، پوکه‌های معدنی و بتن پوکه به منظور شیب‌بندی بهره گرفته می‌شود. در شکل زیر نمونه‌ای پوکه‌ی معدنی برای شیب‌بندی، به نمایش درآمده است.

انواع فرش موزاییک در سطوح شیب‌دار

موزاییک فرش در سه مدل یک طرفه، دو طرفه و چهار طرفه (شیب به وسط) صورت می‌پذیرد. تصاویر این مدل‌ها در سه شکل بعدی به ترتیب نشان داده شده‌اند.

قرار دادن کف‌شو و عایق‌بندی آن

به منظور هدایت و خالی کردن فاضلاب کف حمام و آشپزخانه، باید از کف شو استفاده گردد. همچنین برای مقابله با نفوذ رطوبت به کف از طریق کف‌شو، باید عایق‌کاری به نحو مطلوبی صورت بپذیرد. نمونه‌ای از یک کف‌شو را می‌توانید در شکل زیر ملاحظه کنید.

عایق‌بندی کف‌شو

به منظور عایق‌بندی ابتدا یک لایه قیرگونی را روی کف پهن می‌کنند (البته امروزه غالباً برای عایق‌کاری از مشمّع‌های قیراندود استفاده می‌گردد). قیرگونی را در محل آب‌رو، سوراخ کرده و آن را به داخل آب‌رو بازمی‌گردانند.

در حین اجرای فرش کف، کف‌شو روی آب‌رو استقرار یافته و با ملات در محل خود نصب می‌شود. شکل زیر این عایق‌بندی را نمایش می‌دهد.

گذاشتن قرنیز

قرنیز یک قطعه سنگ است که روی فرش موزاییک و یا سنگ فرش شده کف قسمت‌های ساختمان، به کنار دیوار نصب می‌گردد. چند نمونه از قرنیز سنگی در شکل زیر آورده شده است.

دلیل چسباندن قرنیز این است که در وهله‌ی اول در هنگام شست‌وشوی کف ساختمان، به اندود گچ دیوار آسیب وارد نگردد و همچنین تنظیم گچ‌کاری نیز راحت شود.

 جنس قرنیزدر ساختمان‌های چوبی از چوب محکم و با دوام بوده و مقصود از نصب آن، زیبایی پای دیوار است.

در اغلب ساختمان‌ها ارتفاع قرنیز تقریباً 10 سانتی‌متر می‌باشد مثل شکل زیر

دستورالعمل نصب قرنیز

فرایند نصب قرنیز بعد از فرش کف صورت می‌پذیرد و بدین صورت است که، دو عدد سنگ را به طور موقت در ابتدا و انتها و یا فاصله‌ی حداقل یک سانتی‌متر از دیوار قرار داده و با استفاده از لقمه‌های کوچک آجر یا سنگ در پشت آن و قرار دادن آجر دیگر به حالت مورب در جلوی آن، سنگ نگهداری شده و عملیات تراز عمودی صورت می‌گیرد. شکل بعدی این مرحله را نشان می‌دهد.

در ادامه ریسمانی نازک را به بالای سنگ اتصال داده و در پایین آن نیز شمشه‌ی فلزی یا آلومینیومی بسیار صاف قرار می‌دهند. سپس مابقی سنگ‌ها را پشت شمشه چیده و آن را با ریسمان کار کنترل می‌کنند.

مطابق با شکل زیر پس از نصب سنگ‌ها در پشت ان‌ها دوغاب ماسه و سیمان ریخته می‌شود.

 دستورالعمل اجرای فرش کردن با موزاییک

یکی از مهمترین نکات به هنگام فرش موزاییک، رعایت بند در موزاییک می‌باشد. اندازه‌ی بند موزاییک فرش باید در حدی در نظر گرفته شود که دوغاب سیمان حامل ماسه‌ی ریزدانه‌ و گرد سنگ در بندهای اطراف موزاییک نشست کرده و به ملات زیر موزاییک برسد. به طور کلی اندازه‌ی درز میان موزاییک‌ها نبایستی از 5 میلی‌متر کمتر باشد. شکل زیر، درز میان موزاییک‌ها را نمایش می‌دهد.

زمان مناسب دوغاب‌ریزی حدود 12 ساعت بعد از فرش موزاییک‌ها است و باید پیش از انجام آن، سطح موزاییک‌ها مرطوب گردد.

روش فرش کردن موزاییک

عملیات فرش موزاییک، فرایندی نسبتاً آسان است و بدین صورت انجام می‌پذیرد: (تصویر مربوط به هر مرحله در انتهای توضیح آن مرحله آورده شده است)

• خط تراز در کنار دیوار توسط شلنگ تراز زده می‌شود.

• یک امتداد مشخص مانند یک دیوار را مبنای فرش موزاییک قرار می‌دهند و اولین ردیف (دلیل) موزاییک را به موازات آن روی ملات ماسه و سیمان می‌گذارند.

• با بهره‌گیری از گونیای بلند یا متر، چینش ردیف دوم را عمود بر ردیف اول انجام می‌دهند. برای گونیا کردن دو امتداد با متر از قضیه‌ی 3 و 4 و 5 استفاده می‌شود. به عنوان مثال در یک امتداد 3 واحد (30 سانتی‌متر) و در امتداد دوم 4 واحد (40 سانتی‌متر) علامت‌گذاری می‌گردد. برای گونیا شدن دو امتداد باید فاصله‌ی میان دو امتداد 4 واحد (50 سانتی‌متر) باشد.

• ردیف سوم را مشابه با مراحل قبل عمود بر ردیف دو می‌چینند (همانطور که قبلاً گفتیم، این عمل را دلیل‌گذاری می‌نامند). علت اجرای دلیل سوم این است که با استفاده از این دلیل و دلیل اول ضمن انجام ریسمان‌کشی، موازییک‌های متن را نیز فرش کنند.

• در این مرحله پر کردن بین موزاییک‌ها (موزاییک‌های متن) انجام می‌گیرد. بدین منظور موزاییک‌های متن را به حالت یک یا دو ردیفه روی ملات ماسه و سیمان می‌چینند.

• بعد از گذشت 12 ساعت از فرش موزاییک‌ها، سطح آن را مرطوب کرده و روی آن دوغاب سیمان می‌ریزند و با استفاده از تیغه‌ی لاستیکی یا جارو، بندها را پر می‌کنند.

• پودر سنگ را روی سطح موزاییک‌های فرش شده، پاشیده و بلافاصله با گونی تمام سطح را تمیز می‌کنند.

در انجام موارد مذکور باید به این نکات نیز توجه نمود:

• ضخامت ملات به کف تمام‌شده‌ی موزاییک از خط تراز و شیب موزاییک‌کاری وابسته است.
• حداقل ملات زیر موازییک، 2 سانتی‌متر می‌باشد.
• ملات مساه سیمان مورد استفاده جهت موزاییک‌کاری بایستی کم‌آب باشد.

مراحل انجام کار:

ابتدا لباس کار خود را بر تن کنید و سپس وسایل و ابزار موردنیاز را انبار دریافت کرده و ضمن رعایت کامل نکات ایمنی، مراحل زیر به صورت کامل و دقیق انجام دهید. ( لازم به ذکر است که تصویر مربوط به هر مرحله پس از بیان آن مرحله، به نمایش درآمده است).

• میزان ملات لازم که در حدود 115 کیلوگرم است را در محوطه کارگاه بریزید.

• سیمان موردنظر ( که 35 کیلوگرم است) را روی ماسه بریزید.

• با بهره‌گیری از بیل، ماسه و سیمان را مخلوط کنید. توجه داشته باشید که ماسه و سیمان در این مرحله عاری از آب بوده و عملیات مخلوط کردن در دو مرحله صورت می‌گیرد.

• با اضافه کردن آب به مخلوط ماسه وسیمان خشک در مخلوط نمودن، ملات مدنظر را آماده کنید.

• پس از انتقال ملات به محل اجرای کار، آن را در محل کار خود در کارگاه بریزید.

• ملات موردنظر را به وسیله‌ی کمچه و با ضخامت 2 سانتی‌متر، پهن کنید.

• موزاییک کُرُم اول را روی ملات پهن شده، قرار داده و با تخماق به آرامی روی آن را بکوبید تا در ملات نشست کند.

• با استفاده از متر، موازییک نصب شده را با یکی از اضلاع کارگاه و یا خط‌کشی جدول کف کارگاه و… یکباد کنید به گونه‌ای که با یکی از اضلاع کارگاه موازی بوده و فاصله‌ی آن تا دیوار یکسان باشد.( این عمل را اصظلاحاً سر و ته برداری می‌نامند).

• تراز را به صورت چپ و راست روی سطح موزاییک قرار دهید و از تراز بودن موزاییک مذکور در هر دو جهت، اطمینان حاصل نمایید.

• شمشه‌ی 5/2 متری را در کنار بدنه‌ی داخلی موزاییک فرش شده، قرار دهید.

• به فاصله‌ی 5/122 سانتی‌متر از موزاییک، ابتدا در همان ضلع و با بهره‌گیری از کمچه، ملات موردنظر را به اندازه‌ی 2 سانتی‌متر در کنار شمشه پهن کنید.

برای بدست آوردن فاصله‌ی میان دو کُرُم از رابطه‌ی زیر استفاده می‌کنند.

فاصله‌ی میان دو کُرم = (تعداد موزاییک‌ها × عرض موزاییک)+  (اندازه‌ی بند موزاییک × تعداد بندهای موزاییک)

فاصله‌ی بین کُرُم اول و دوم =  (4×30)+=(5/0× 5) سانتی‌متر 5/122 = 5/2 + 120

• موزاییک کُرم دوم را روی ملات پهن‌شده‌ی در کنار شمشه، قرار داده و با تخماق به آهستگی روی آن بکوبید تا در ملات نشست کند.

• فاصله‌ی میان دو کُرُم موزاییک فرش شده را اندازه‌گیری کنید. در این مرحله بایستی فاصله‌ی میان دو موزاییک به اندازه‌ی 5/122 سانتی‌متر باشد.

• تراز را به صورت چپ و راست روی سطح موزاییک قرار دهید و از تراز بودن موزاییک در هر دو جهت خاطرجمع شوید.

• فرایند سر و ته برداری را نیز برای موزاییک کُرُم انجام دهید. توجه کنید که موزاییک‌های نصب شده بعد از این فرایند باید هر دو جهت تراز باشند.

• شمشه را روی دو موزاییک فرش شده، گذاشته و با استفاده از تراز آن‌ها را تراز کنید.

• با نهادن شمشه در کنار دو موزاییک فرش شده، آن‌ها را در راستای هم تنظیم کنید ( به این عمل، همبادکردن دو موزاییک می‌گویند).

• با استفاده از ریسمان کار به شرح زیر بین دو مزاییک را ریسمان‌کشی کنید.

الف) ابتدا ریسمان کار را در فاصله‌ی ربع طول آجر 3 یا 4 دور بپیچید.

 

ب) آجر مدنظر را روی موازییک نهاده و به منظور جلوگیری از حرکت آن، آجر دیگری را نیز در کنارش قرار دهید.

ج) ریسمان کار را به اندازه‌ی فاصله‌ی دو موزاییک باز کرده و انتهای آن را نیز در فاصله‌ی یک چهارم آجر دیگری در 3 یا 4 دور پیچیده و آن را به وسیله آجری دیگر محکم کنید.

در انجام این امور باید به 2 نکته دقت داشته باشید:

• آجر به کار رفته در این حالت باید دارای بر و نبش کاملاً صاف باشد لذا ترجیحا آجرهای سفال را مورد استفاده قرار دهید.
• ریسمان کار را تا حدی جابه‌جا کنید که کاملاً کشیده شده و مماس بر لبه‌ی موزاییک باشد.

• ملات میان دو کُرُم اول و دوم را با استفاده از کمچه پهن کنید.

• موزاییک‌های دلیل اول را با رعایت فاصله‌ی درز لازم (5 میلی‌متر) روی ملات پهن شده، قرار داده و با تخماق در محل خود فرش کنید. ناحیه‌ی پشت موزاییک را با استفاده از تراز دستی، تراز نموده و با شمشه‌ی چهار گرده‌ی کوچک، سطوح موزاییک‌ها و درزهای آن‌ها را شمشه‌کش کنید.

در طول انجام این مرحله، موارد ذیل بایستی کنترل گردند.

• تعداد موزاییک‌ها در این ردیف 6 عدد می‌باشد
• طول موزاییک‌های فرش شده برابر با 5/182 سانتی‌متر است.
• لبه‌ی تمامی موزاییک‌ها مماس بر ریسمان کار باشد.

• شمشه را در کنار لبه‌ی خارجی کُرُم اول قرار دهید.

• به وسیله گونیا یا متر امتداد شمشه و دلیل اول را گونیا کنید

• ملات کُرُم سوم را در فاصله‌ی 5/122 سانتی‌متر از کُرُم اول در کنار شمشه پهن کنید.

• کُرُم موزاییک سوم را در موقعیت خود (یعنی فاصله‌ی 5/122 سانتی‌متر از کُرُم اول) در کنار شمشه قرار داده و با تخماق به آرامی روی آن بکوبید تا در ملات نشست کند.

• تراز را به صورت چپ و راست روی سطح موزاییک کُرم سوم قرار دهید و از تراز بودن موزاییک در هر دو جهت، اطمینان پیدا کنید.

• شمشه را روی دو موزاییک کُرم اول و سوم گذاشته و با استفاده از تراز، آن‌ها را تراز کنید.

• ریسمان‌کشی را توسط ریسمان کار میان دو موزاییک کُرُم اول و سوم انجام دهید.

• ملات دلیل دو را با بهره‌گیری از کمچه، پهن کنید.

• دلیل گذاری دوم را میان دو کُرُم اول و سوم براساس آنچه که قبلاً ذکر شده، اجرا نمایید.

• شمشه را در کنار لبه‌ی خارجی کُرُم سوم بگذارید.

• فاصله‌ی میان شمشه و دلیل‌گذاری اول را سر و ته برداری کنید. در این مرحله باید دقت داشته باشید که فاصله‌ی دلیل‌گذاری اول تا شمشه، به اندازه‌ی 5/182 سانتی‌متر باشد.

• ملات کُرُم چهارم را در موقعیت خود و به فاصله‌ی 5/122 سانتی‌متر از دلیل دوم پهن کنید.

• کُرُم موزاییک چهارم را در موقعیت خود بگذارید و به وسیله‌ی تخماق، آرام روی آن بکوبید تا در ملات نشست کند.

• فاصله‌ی بین کُرُم موزاییک چهارم و دلیل دوم را اندازه‌گیری نمایید. در این مرحله نیز توجه داشته باشدی که فاصله‌ی موردنظر 5/122 سانتی‌متر باشد.

• شمشه را روی دو موزاییک کُرُم سوم و چهارم قرار داده و به وسیله‌ی تراز، آن‌ها را تراز کنید

• شمشه روی دو موزاییک کُرُم دو و چهارم قرار داده و با استفاده از تراز، آن‌ها را تراز کنید.

• فاصله‌ی دو کُرُم موزاییک سوم و چهارم را کنترل نمایید که باید 5/182 سانتی‌متر باشد.

• فاضله‌ی دو کُرُم موزاییک دوم و چهارم را کنترل کنید که 5/182 سانتی‌متر باشد.

• به منظور کنترل گونیا بودن کار، قطرهای بین چهار کُرُم از را از دو زاویه‌ی روبه‌رو و متقابل اندازه بگیرید. بایستی هر دو قطر باهم برابر بوده و مساوی با 258 سانتی‌متر باشد.

• با استفاده از ریسمان کار بین دو موزاییک کُرُم سوم و چهارم، ریسمان‌کشی کنید.

• ملات دلیل سوم را با بهره‌گیری از کمچه پهن کنید.

• دلیل‌گذاری سوم را بین دو کُرُم سوم و چهارم برپایه‌ی آنچه که گفته شده انجام دهید.

• ریسمان کار را روی دلیل‌های اول و سوم و با رعایت یک یا دو ردیف موزاییک قرار دهید.

• ملات بین دو دلیل را به حالت تخت و بلندتر از سطح زیر موزاییک دلیل و به اندازه‌ی 5 میلی‌متر پهن کنید.

• موزاییک فرش بین دو دلیل (موزاییک متن) را با رعایت درز میان موزاییک‌ها به شکل اصولی و برپایه‌ی ضوابط ذکر شده انجام دهید. در این مرحله ناحیه‌ی پشت موزاییک‌ها را با استفاده از تراز دستی، تراز کرده و با شمشه‌ی کوتاه چهار گرده کوچک، موزاییک‌ها و درزهای آن‌ها را شمشه‌بندی کنید.

• ریسمان کار را به اندازه‌ی دو رج عقب قرار داده، سپس ملات موزاییک‌های متن را پهن کرده و موزاییک‌ها در محل خود فرش نمایید.

• آخرین ردیف از موزاییک متن را ریسمان‌کشی کنید.

• براساس ضوابط گفته شده، آخرین رج از موزاییک متن را فرش کنید.

• سطح موزاییک‌ها را به وسیله‌ی پارچه، تمیز کرده و اطراف کار را پاک نمایید.

• توجه داشته باشید که از ترکیب ماسه‌ی ریزدانه‌ی غربال شده (خاک سنگ) و سیمان با نسبت 4 به 1 یعنی 4 پیمانه ماسه و یک پیمانه سیمان، دوغلب حاصل می‌گردد. دوغلب سیمان مورداستفاده را به شرح زیر آماده کنید.

الف) مقداری آب آشامیدنی را داخل سطل بریزید.

ب) سیمان را به اندازه‌ی 1 پیمانه، درون آن ریخته و آنقدر هم بزنید تا خوب مخلوط شود.

ج) به اندازه‌ی 4 پیمانه ماسه (خاک سنگ) را درون آن ریخته و دومرتبه هم بزنید تا مخلوط دوغاب تشکیل گردد. در این مرحله باید دقت داشته باشید که آب دوغاب بایستی به حدی باشد که در زمان دوغاب‌ریزی، اجزای تشکیل‌دهنده‌ی آن از هم جدا نشود. همچنین به این موضوع نیز توجه کنید که عملیات دوغاب‌ریزی باید پس از خودگیری ملات زیر موزاییک صورت گرفته (حداقل 12 ساعت بعد از فرش موزاییک) تا در حین دوغاب‌ریزی، موزاییک‌ها جابه‌جایی یا لقی نداشته باشند.

• سطح موزاییک‌های فرش شده را خیس کنید

• دوغاب آماده شده را روی سطح سطح موزاییک‌ها بریزید.

• با استفاده از جاروی دستی یا تیغه‌ی لاستیکی دوغاب را لای درز بندهای بین موزاییک‌ها، هدایت کنید.

• با استفاده از کمچه و دوغاب سفت شده، بندهای باز درزهای موزاییک را پر نمایید.

• گرد سنگ و خاک سنگ ترکیب شده را روی سطح دوغابی که درزها رفته، بریزید.

• سطح موزاییک را با پارپه پاک نموده و ضایعات را جمع‌آوری کنید.

پس از اتمام کار  و کنترل استادکار و هنرآموز مربوطه، کار را جمع‌آوری کرده و بعد از گذاشتن مصالح سر جای خود، محیط کارگاه را تمیز کرده، وسایل کار را شسته و به انبار تحویل دهید.

دستورالعمل‌ موزاییک فرش شیب‌دار (شیب یکطذفه با 5/1 درصد شیب)

مراحل انجام کار:

لباس کار را بر تن کنید و وسایل و ابزار کار لازم را از انبار تحویل گرفته و با رعایت صحیح نکات ایمنی، مراتب زیر را به صورت اصولی و دقیق انجام دهید.

مراحل کار را براساس اجرای موزاییک تخت، شروع کرده و پس از آماده‌سازی ملات و نصب اولین موزاییک آن را تراز کنید.

جهت ایجاد شیب

در ابتدا باید به این نکته دقت داشت که شکل متعلق به هر مرحله پس از توضیح آن مرحله آورده شده است.

• تراز را روی موزاییک و در راستای طول موزاییک فرش، بگذارید. در این حالت بایستی موزاییک دارای شیب کمی بوده و خط نشانه‌ی تراز هم حالت شیب را نشان دهد. دقت داشته باشید که خط نشانه‌ی تراز باید به طرف بالای شیب حرکت کرده باشد. شکل زیر قرار دادن تراز را روی موزاییک فرش قرار دهید.

• پس از اینکه شمشه‌ی 5/2 متری در کنار بدنه‌ی داخلی موزاییک فرش شده قرار دادید، در همان ضلع و به فاصله‌ی 5/122 سانتی‌متر از موزاییک ابتدا، با استفاده از کمچه ملات مدنظر را به ضخامت 85/3 سانتی‌متر و در کنار شمشه پخش کنید. با توجه به درصد شیب 5/1 درصد و طول 5/122 سانتی‌متر، میزان اختلاف ارتفاع ابتدا و انتهای دو موزاییک 85/1 سانتی‌متر محاسبه می‌گردد.

اختلاف ارتفاع ابتدا و انتهای دو موزاییک = (5/1 × 5/122) سانتی‌متر 85/1= 100

• پس از قرارگیری موزاییک کُرُم دوم و اندازه‌گیری فاصله‌ی میان دو کُرُم موزاییک به اندازه‌ی 5/122 سانتی‌متر، تراز را روی سطح موزاییک نصب شده، بگذارید و از تراز بودن موزاییک مذکور در جهت عمود بر طول موزاییک فرش (طول 5/182 سانتی‌متر) اطمینان حاصل نمایید.

• تراز را بر موزاییک و در راستای طول موزاییک فرش، استقرار دهید. در چنین حالتی بایستی موزاییک دارای شیب کمی بوده خط نشانه‌ی تراز هم حالت شیب را نشان دهد. دقت کنید که خط نشانه‌ی تراز باید به سمت بالای شیب جابه‌جا شده باشد.

مابقی مراحل مشابه فرش کردن موزاییک تخت است ( با مدنظر قرار دادن شیب موجود)

پس از پایان کار و کنترل آن، مصالح و وسایل را در محل خود قرار دهید.

دستورالعمل موزاییک فرش شیب‌دار ( شیب چهارطرفه با 5/1 درصد شیب به وسط)

زمان اجرای این پروژه 4 ساعت بوده و تصویر هر مرحله پس از پایان توضیخ آن، آورده شده است.

مراحل انجام کار

• پس از مجهز شدن به لباس کار و دریافت ابزار کار از انبار، با رعایت صحیح تمام نکات ایمنی مراحل کار را طبق اجرای موزاییک تخت شروع کنید. برای نصب موزاییک دوم دقت داشته باشید که فاصله‌ی دو موزاییک 153 سانتی‌متر است. همچنین فاصله‌ی میان دو کُرُم نصب شده را هم اندازه بگیرید که باید 153 سانتی‌متر باشد.
• پس از تراز کردن موزاییک اول و دوم، با گذاشتن شمشه در کنار دو موزاییک فرش شده آن‌ها را در راستای هم قرار دهید. سپس شمشه‌ی دوم را در کنار ضلع خارجی کُرُم اول قرار دهید.

• با بهره‌گیری از گونیا یا متر امتداد دو شمشه را گونیا کنید. سپس ملات کُرُم موزاییک سوم را با رعایت فاصله‌ی 153 سانتی‌متر از کُرُم اول به وسیله‌ی کمچه، پهن کنید. دقت کنید ملات کُرُم سوم و دوم با هم برابر هستند. سپس کوزاییک کُرُم سوم را روی ملات قرار داده و با تخماق به آرامی روی آن بکوبید تا تراز شود.

• پس از قرار دادن شمشه در کنار لبه‌ی داخلی موزاییک کُرُم سوم، آن را گونیا کنید. فاصله‌ی میان دو کُرُم اول و سوم را کنترل نمایید. در این حالت فاصله‌ی مذکور باید 213 سانتی‌متر باشد.

• ملات کُرُم موزاییک چهارم را با رعایت فاصله‌ی 153 سانتی‌متر توسط کمچه پهن کنید. توجه کنید که ضخامت ملات کُرُم سوم وکُرُم چهارم باید با هم مساوی باشد. سپس موزاییک کُرم چهارم را روی ملات پهن شده، گذاشته و با تخماق به آرامی روی آن بکوبید تا در ملات نشست کند. سپس با استفاده از شمشه آن را تراز کنید. توجه داشته باشید که فاصله‌ی دو کُرُم سوم و چهارم، 213 سانتی‌متر و کُرُم‌های دوم و چهارم نیز 213 سانتی‌متر باشد.

• به منظور کنترل گونیا بودن کار، قطرهای بین چهار کُرُم را از دو زاویه‌ی روبه‌رو و متقابل اندازه‌گیری کنید. بایستی هر دو قطر با هم مساوی بوده و برابر با 301 سانتی‌متر باشد.

• ریسمان‌کشی را با استفاده از ریسمان بین دو کُرُم اول و سوم و دو کُرُم دوم و چهار و برای معین کردن محل کُرُم میانی، انجام دهید.

• ملات کُرُم میانی را زیر محل تقاطع دو ریسمان کار ریخته و آن را به ضخامت 1 سانتی‌متر به وسیله‌ی کمچه پهن کنید.

• موزاییک کُرُم میانی را در محل خود بذارید و توسط تخماق به آهستگی کوبش را روی آن انجام دهید تا در ملات نشست کند.

• تراز به صورت چپ و راست روی سطح موزاییک نصب شده، قرار دهید و اطمینان حاصل کنید که موزاییک مذکور در هردو جهت تراز باشد.

• بالشتک کوچک سنگی به ضخامت 2 سانتی‌متر را روی کُرُم موزاییک میانی بگذارید.

• یک سمت شمشه‌ی 5/2 متری را روی یکی از چهار کُرُم و سمت دیگر آن را روی بالشتک سنگی قرار دهید. همچنین تراز بنّایی را نیز روی شمشه نهاده و از تراز بودن آن مطمین شوید.

• بین دو کُرُم اول و چهارم به حالت قطری، ریسمان‌کشی کنید.

• بالشتک سنگی را برداشته و آجری را روی ریسمان کار کشیده شده، در محل موزاییک کُرُم میانی قرار دهید.

• به آرامی روی لبه‌ی داخلی موزاییک‌های کُرُم اول و چهارم را توسط تخماق بکوبید تا سطح روی موزاییک‌های کُرُم با ریسمان کار کشیده شده مماس گردد.

• با استفاده از ریسمان کار بین دو موزاییک کُرُم اول و دوم (لبه‌ی داخلی) را ریسمان‌کشی کنید.

• آجری را روی ریسمان کار کشیده شده در محل موزاییک کُرُم میانی قرار دهید.

• با بهره‌گیری از تخماق به آهستگی روی لبه‌ی داخلی موزاییک‌های کُرُم دوم و سوم کوبیده تا سطح روی موزاییک‌های کُرُم با ریسمان کار کشیده شده مماس گردد.

• به وسیله‌ی ریسمان کار، میان دو موزاییک کُرُم اول و دوم (لبه‌ی داخلی) را ریسمان‌کشی کرده و ملات را بین دو کُرُم با کمچه پهن کنید.

• موزاییک‌های دلیل اول را با رعایت فاصله‌ی درز لازم (5 میلی‌متر) روی ملات پهن شده، قرار داده و به وسیله تخماق در محل خود فرش کنید. ناحیه‌ی پشت موزاییک را با استفاده از تراز دستی، تراز کرده و با شمشه‌ی چهار گرده‌ی کوچک سطوح موزاییک‌ها و درزهای آن‌ها را شمشه‌کش کنید.

 همچنین موارد ذیل را نیز باید کنترل نمایید:

• تعداد موزاییک‌ها در این ردیف، 7 عدد است.
• طول موزاییک‌های فرش شده برابر با 213 سانتی‌متر می‌باشد.
• لبه‌ی تمامی موزاییک‌ها مماس بر ریسمان کار باشد.

• با استفاده از ریسمان کار بین دو موزاییک کُرُم اول و سوم (لبه‌ی داخلی) ریسمان‌کشی کنید و ملات دلیل دوم را با بهره‌گیری از کمچه‌ی بنایی پهن نمایید.

• موزاییک‌های دلیل دوم را با رعایت فاصله‌ی درز لازم (5 میلی‌متر) روی ملات پهن شده، قرار دهید و با تخماق در محل خود فرش کنید. ناحیه‌ی پشت موزاییک را با استفاده از تراز دستی، تراز نمایید و با شمشه‌ی چهار گرده‌ی کوچک سطوح موزاییک‌ها و درزهای آن‌ها را شمشه‌کش کنید. در ادامه و توسط ریسمان کار، بین دو موزاییک کُرُم سوم و چهارم (لبه‌ی خارجی) را نیز ریسمان‌کشی کرده و موزاییک دلیل سوم و چهارم را به ترتیب قبل، چیدمان و تراز کنید.

• به منظور رعایت شیب موزاییک فرش چهارطرفه، از سطح کُرُم موزاییک میانی تا هریک از کُرُم‌های اول و دوم و سوم و چهارم، شمشه‌گیری کنید. ملات مورد استفاده را به صورت قطری بین دو کُرُم موزاییک میانی و اول بریزید. توجه کنید که ملات ریخته شده بایستی بلندتر از سطح دو کُرُم مدنظر باشد.

• شمشه‌ی بنّایی را روی سطح ملات ریخته شده، قرار داده و با حرکت آن به جلو و عقب، سطح زیر شمشه را با سطح روی دو کُرُم در یک امتداد قرار دهید.

• مراحل بالا را بین کُرُم میانی و کُرُم‌های دوم و سوم و چهارم، تکرار کنید.

• ملا‌ت‌های اضافی در کار شمشه‌ی بریده شده را به وسیله کمچه، برش داده و بردارید.

• به منظور فرش کردن موزاییک‌های متن، ریسمان کار را بر سطح موزاییک دلیل، برای هر رخ بکشید. دقت کنید که ریسمان کار از سطح شمشه‌ی گرفته شده به میزان 2 میلی‌متر مرتفع‌تر باشد.

• با نهادن نیمه‌ی آجر روی ریسمان کار و سطح شمشه‌ی گرفته شده، ریسمان کار را ثابت نگه دارید.

• ملات بین دو دلیل را به حالت تخت و بلندتر از سطح زیر موزاییک دلیل به اندازه‌ی 5 میلی‌متر پهن نمایید.

• موزاییک متن را با رعایت درز بین موزاییک‌ها به نحوی که از یک سمت در راستای ریسمان کار و از سمت دیگر در راستای دلیل باشد، پهن کنید.

• با استفاده از شمشه‌ی کوتاه چهارگرده، موزاییک‌های متن را به دو رج، شمشه‌کش کنید.

• براساس ضوابط بیان شده، آخرین رج از موزاییک متن را فرش کرده و دوغاب‌ریزی نمایید.

پس از اتمام کار و کنترل استاد و هنرآموز، کار را جمع‌آوری کرده و بعد از قرار دادن مصالح در جای خود، محیط کارگاه را پا نموده و وسایل کار را شسته و به انبار تحویل دهید.

مطلب قبلی

همه چیز درباره بازرسی جوش + روش ها و نکات مختلف آن

مطلب بعدی

همه چیز درباره جان پناه پشت بام ، مصالح و شیوه اجرای آن