در این نوشتار مروری بر قوانین و نکات ایمنی در رابطه با خاک‌برداری و گودبرداری (آئین‌نامه وزارت کار) برای شما علاقه مندان به کفسابی خواهیم داشت:
بخش اول- عملیات مقدماتى و گودبردارى
ماده 238: پیش از اینکه عملیات گودبرداری و حفارى آغاز شود، موارد زیر باید رعایت شود:
- الف- زمین موردنظر را ازنظر استحکام به‌صورت دقیق مورد ارزیابی قرار گیرد.
- ب- موقعیت تأسیسات زیرزمینى از قبیل کانال‌های آب، فاضلاب، لوله‌کشی، گاز، کابل‌های برق، تلفن و غیره که ممکن است در هنگام انجام عملیات گودبرداری باعث بروز ریسک حادثه گردند و یا خود دچار آسیب شوند، بایستی مورد شناسایى قرا گرفته و در صورت نیاز نسبت به تغییر مسیر دائم یا موقت و یا قطع جریان آن‌ها اقدام گردد.
- ج- اگر تغییر مسیر یا قطع جریان تأسیسات مندرج در بند ب ممکن نباشد بایستی به روش‌های ممکن از قبیل نگه‌داشتن به‌طور معلق و یا محصور کردن و غیره، نسبت به حفاظت آن‌ها اقدام شود.
- د- موانعى مانند درخت، تخته‌سنگ و غیره از زمین موردنظر خارج شوند.
- ه- اگر عملیات گودبردارى و حفارى خطرى احتمالی جهت پایدارى دیوارها و ساختمان‌های مجاور در برداشته باشد، بایستی به‌وسیله‌ی نصب شمع، سپر و مهارهاى مناسب و رعایت فاصله مناسب و ایمن گودبردارى و در صورت نیاز با پیاده‌سازی سازه‌های نگهبان پیش از آغاز عملیات، ایمنى و پایدارى آن‌ها تأمین گردد.
حتما ببینید: چوب در نما
بخش دوم- اصول کلى گودبردارى و حفارى
ماده 239: درصورتی‌که در مجاورت محل گودبردارى و حفارى کارگرانى حضورداشته باشند که مشغول به کار دیگرى باشند، بایستی احتیاط لازم براى ایمنى آنان در نظر گرفته شود.
ماده 240: دیواره‌های هر حفاری که عمق آن بالغ‌بر 120 سانتیمتر بوده و خطر ریزش افزایش یابد، بایستی توسط اعمالی مانند نصب شمع، سپر و مهارهاى محکم و مناسب محافظت شود، مگر آن‌که دیواره‌ها از شیب مناسب برخوردار باشند یعنی پایین‌تر از زاویه مقاوم شیب خاک‌ریزی باشند.
ماده 241: در مواردى که عملیات حفارى در حاشیه‌ی خطوط راه‌آهن، بزرگراه‌ها و یا مراکز و تأسیساتى انجام شود که تولید ارتعاش می‌کنند، باید موارد احتیاطى لحاظ شود ازجمله نصب شمع، سپر و مهارهای مناسب براى ممانعت از افزایش ریسک ریزش.
ماده 242: مصالح به‌دست‌آمده از گودبردارى و حفارى باید به فاصله‌ی بیشتر از نیم متر از لبه‌ی گود ریخته شود. همچنین نباید این مصالح در پیاده‌روها و معابر عمومى به میزانی تلنبار شود که مخل رفت‌وآمد باشد.
ماده 243: دیواره‌های محل حفارى دقیقاً در مواردی که در زیر آمده مورد ارزیابی و بررسی قرارگرفته و در محل‌هایی که خطر ریزش ایجادشده است، ابزار ایمنى نصب‌شده و یا تقویت آن‌ها را در دستور کار قرار می‌دهیم:
- الف- پس از یک وقفه 24 ساعته یا بیشتر در کار؛
- ب- پس از عملیات انفجارى؛
- ج- پس از ریزش‌های ناگهانى؛
- د- پس از آسیب‌های عمده به مهارها؛
- ه- پس از یخبندان‌های شدید؛
- و- پس از باران‌های شدید.
ماده 244: در مکان‌هایی که سقوط اشیا به محل گودبردارى و حفارى احتمال زیادی دارد، موانع حفاظتى بایستی جهت ممانعت از صدمه دیدن کارگران پیش‌بینی شود. جهت جلوگیری از سقوط کارگران و عابران پیاده نیز به داخل محل گودبردارى و حفارى نیز باید اقدامات احتیاطى از قبیل محصور کردن محوطه گودبردارى، نصب نرده‌ها، موانع، وسایل کنترل مسیر، علائم هشداردهنده و غیره انجام شود.
حتما بخوانید: لوله بازکنی فوری
ماده 245: در هنگام شب در تمام معابر و پیاده‌روهای پیرامون محیط حفارى بایستی روشنایى لازم در نظر گرفته شود و علائم هشداردهنده شبانه نیز مانند چراغ‌های احتیاط، تابلوهاى شبرنگ و غیره پیرامون منطقه مسدود شده نصب شود، به‌گونه‌ای که تمام عابران پیاده و رانندگان وسایل نقلیه فاصله کافى را داشته باشند و در موقع مناسب از خطر آگاه شوند.
ماده 246: پیش از اینکه ماشین‌آلات و وسایل مکانیکى مانند جرثقیل، بیل مکانیکى، کامیون و غیره را در جای خود مستقر نماییم و یا قبل از تلنبار نمودن خاک‌های به‌دست‌آمده از گودبردارى یا نخاله‌ها و مصالح ساختمانى موجود در نزدیکى لبه‌های گود، باید شمع، سپر و مهارهاى موردنیاز به‌منظور افزایش پایداری در برابر بارهاى اضافى در دیواره‌ی گود نصب و اجرا شود.
ماده 247: اگر وسایل بالابر براى حمل خاک و مواد به‌دست‌آمده از گودبردارى یا همان نخاله‌ها به کار برده شود، باید پایه‌های این ابزار به‌طور دقیق و مطمئن نصب‌شده و خاک و مواد نام برده شده هم با محفظه‌های ایمن و مطمئن بالا بیرون برده شوند.
ماده 248: هر موقع دیوارى به‌منظور نگه‌داشتن یکى از دیواره‌های گودبردارى به کار برده شود، بایستی توسط مهارهاى موردنظر استحکام آن برقرار شود.
ماده 249: اگر موتورهاى احتراق داخلى را در داخل گود به کار می‌برید، با لحاظ نمودن تدابیر فنى، باید گازهاى به‌دست‌آمده از کار موتور طوری از منطقه کار کارگران تخلیه گردد که اشکالی در آن نباشد.
ماده 250: اگر موقعیت گود یا شیار به‌صورت هست که با نور طبیعى روشنایی لازم ایجاد نشود، به‌منظور پیشگیری از حوادث به وجود آمده در اثر نبود روشنایى کافی، بایستی نور مصنوعى را به کار ببریم.
ماده 251: اگر نشت و تجمع گازهاى سمى و خطرناک در داخل کانال محتمل باشد، باید با تدابیر فنى و نصب وسایل تهویه، هواى منطقه تنفسى کارگران را تهویه نمود. اگر آب در کانال تجمع یابد نیز، بایستی تخلیه‌ی آن را صورت دهیم.
ماده 252: اگر گودبرداری باید در زیر پیاده‌روها انجام شود، باید به‌منظور جلوگیری از خطر ریزش، تدابیر احتیاطى مانند نصب مهارهاى متناسب با پایداری کافى انجام‌شده و با نصب موانع، نرده‌ها و علائم هشداردهنده، ناحیه‌ی خطر درمجموع محصور و از عبور و مرور افراد ممانعت شود.
ماده 253: در حفره‌ها یا شیارهایی که عمق آن‌ها کمتر از یک متر باشد، کارگران نباید به‌تنهایی به کار مشغول شوند.
تبلیغات: قیمت شیشه سکوریت
ماده 254: در گودبرداری با بیل و کلنگ کارگران باید به فاصله‌ی کافی از هم مشغول به کار شوند.
ماده 255: در شیارهایی با عمق و درازای زیاد که عمق آن‌ها از یک متر بیشتر است، بایستی به ازای حداکثر هر 30 متر طول، یک نردبان در نظر گرفته شود. لبه‌ی بالایی نردبان باید نزدیک به یک متر از لبه‌ی شیار بالاتر باشد.
بخش سوم- راه‌های ورود و خروج به محل گودبرداری و حفاری
ماده 256: راه‌های ورودی و خروجی مناسب و ایمن برای رفت‌وآمد کارگران به محل گودبرداری باید در نظر گرفته شود. در حفره‌هایی که عمق آن از 6 متر بیشتر است، باید به‌منظور هر شش متر یک سکو یا پاگرد برای نردبان‌ها، پله‌ها و مسیرهای شیب‌دار در نظر گرفته شود. این سکوها یا پاگردها و نیز مسیرهای شیب‌دار و پلکان‌ها، باید توسط نرده‌های مناسب، محصور شوند.
ماده 257: مسیرهای شیب‌دار ویژه‌ی خودروها و عرض معابر، نباید از 4 متر کمتر باشد و باید در اطراف آن موانع محکم و مناسبی نصب شود. اگر این حفاظ چوبی باشد، نباید قطر آن از 20 سانتیمتر کمتر باشد.
ماده 258: یک نفر نگهبان در محل گودبرداری باید مسئول نظارت بر ورود و خروج کامیون‌ها و ماشین‌آلات سنگین باشد و همچنین جهت آگاهی کارگران و دیگر افراد، علائم هشداردهنده در معبر ورود و خروج کامیون‌ها و ماشین‌آلات بیان‌شده نصب و راه‌اندازی شود.
ماده 259: مسیرهای شیب‌دار و معابری که در زمین‌های سخت یعنی زمین‌های که بدون تخته‌های چوبی ساخته می‌شود بایستی از پستی‌وبلندی و ناصافی عاری باشد.
ماده 260: کسانی که جهت عملیات گودبرداری و حفاری مشغول به کار می‌شوند، نیازمند تجربه‌ی کافی می‌باشند و همچنین باید افراد متخصص کار آنان را بررسی و ارزیابی نمایند.
ساختمان 115: مرکز تخصصی نقاشی ساختمان