همه ی ساختمان هایی که انسان جهت عملکردهایی که برای خود نیاز دارد می سازد به صورت مستقیم یا غیر مستقیم روی بستری بنا می شود که زمین نامیده می شود. معماران معمولا با آگاهی داشتن از این بستر و دانستن خصوصیات آن، بخشی از شرایط به وجود آمده در پروژه را درک می کنند. خلاقیت و ایجاد روش هایی با علم معماری به وسیله ی استفاده بهینه از نقاط مثبت، خصوصیات ویژه ی بستر پروژه و اتخاذ تصمیمات درست در ارتباط با نقاط منفی آن امکان پذیر می شود. مکان یابی مطلوب ساختمان هم در گرو مطالعه ی با جزئیات درباره بستر پروژه می باشد. همچنین بایستی توجه کرد که معماری در فضای طبیعی ایجاد می شود و بایستی پیش از آغاز طراحی هر ساختمان تاثیر متقابل محیط و ساختمان روی یکدیگر مانند اقلیم و شرایط جغرافیایی منطقه ی مطالعه شده و تاثیر آن روی طراحی ساختمان تعیین شود. جنس و مقاومت خاک، شرایط آب های تحت الارضی و سطح الارضی، عناصر مصنوع و طبیعی زمین، اقلیم منطقه، فرم و ابعاد زمین، وضعیت همسایگان مجاور، منظره های پیرامونی و ضوابط و قوانین ساخت و ساز از اصلی ترین عوامل تاثیرگذار بر طرح و مکان یابی آن در نظر گرفته می شود. در این بحث و در ادامه بعضی از این عوامل را بررسی می کنیم.
اقلیم
ایران مساحت و وسعت زیادی را در بر گرفته است و از تنوع آب و هوایی و جغرافیایی زیادی برخوردار می باشد. در جای جای کشور معماری بومی و سنتی با در نظر گرفتن شرایط ویژه ی هر ناحیه، مختصات جغرافیایی، ارتفاع آن از سطح دریاهای آزاد، نزدیکی و دوری نسبت به دریا، میزان رطوبت و بارندگی، نوع مصالح در دسترس به وجود آمده است و پس از چندین سال به اوج رسیده است. در نظر داشته باشید که اقلیم هر منطقه موجب می شود که بتوانید انرژی های طبیعی آن منطقه را بهره برداری کرده و بیشترین استفاده را از آن بنمایید و با اتخاذ تصمیمات درست شرایط نا مطلوب آن را مساعدتر نمود. در اغلب موارد نتایج بررسی و ارزیابی اقلیم به صورت ترسیم و دیاگرام ها ارائه می شود. تصاویر زیر مثال هایی از این ترسیمات و نمودارها را به شما نشان می دهند.
در ارزیابی اقلیم و شرایط جغرافیایی هر منطقه وزش باد، رطوبت، بارندگی، شدت و جهت تابش نور آفتاب مد نظر قرار می گیرد.
حتما بخوانید» خدمات نقاشی ساختمان
وزش باد
آشنایی با میزان، شدت و جهت وزش بادهای محلی در 4 فصل سال، موجب می شود که معمار بتواند در طراحی از انرژی بادهای مطلوب استفاده کرده و تصمیمات درستی در ارتباط با بادهای نامطلوب اتخاذ نماید که در تصویر زیر مشاهده می کنید.
جهت گیری بنا و فرم کلی خانه، نوع و اندازه پنجره ها و ایجاد بادگیر، حصارهای بادشکن، پیش آمدگی های سقف و مانند آن ها جزء مواردی محسوب می شود که در برابر بادهای مزاحم ایستادگی کرده و امکان ورود و بهره برداری هر چه بیشتر را به باد مطلوب می دهد. به تصویر زیر نگاه کنید.
رطوبت و بارندگی
معمار باید رطوبت زمین و هوا را مورد بررسی قرار دهد و در طراحی خانه تصمیماتی برای برطرف نمودن آن اتخاذ کند. به منظور مقابله با رطوبت زمین، بر گزیدن نوع پی ها و کف ها و پیاده سازی آن ها دارای اهمیت بالایی می باشد. از جمله راهکارها و دستورالعمل های موثر می توان به عایق کاری مطلوب فضاهای پایین تر از کف زمین و یا تخلیه اطراف دیوارهای زیر زمین به منظور برطرف کردن رطوبت مخرب از دیوارها اشاره نمود. در ارتباط با رطوبت زیاد موجود در هوا می توان طراحی ساختمان را به صورتی انجام داد که با به وجود آمدن کوران و وزش باد پایین آمدن رطوبت در هوای موجود در فضای ساختمان را موجب شود. باید در این جهت شکل، تعداد و جانمایی دریچه های مطلوب ورود و خروج هوا به دقت ارزیابی شود که در تصویر زیر نشان داده شده است.
در فصول مختلف سال میزان و جهت ریزش باران و برف در طراحی خانه می تواند اهمیت فوق العاده ای داشته باشد. انتخاب شکل مطلوب برای سقف ها و جهت گیری شیب ها و برخوردار بودن از آب روهای مناسب برای آن ها و طراحی فضاهای برف انداز در اطراف خانه از جمله تدابیر مناسب در مناطق پر بارش به حساب می آید. پیش بینی مصالح مقاوم در مقابل باران و یخزدگی در نماهای خارجی و کف های محوطه خانه در مناطقی که بارش برف و باران زیادی را به خود می بیند، باید حتما و به درستی انجام گیرد.
همچنین ببینید: پنجره سه جداره
جهت تابش نور آفتاب
مسیر حرکت نور خورشید و محل آن در آسمان در زمان زمستان و تابستان در اقلیم ها و شرایط جغرافیایی مختلف با یکدیگر متفاوت است. مثلا در طراحی ساختمان می توانیم از پیش آمدگی بام ساختمان و سایبان پنجره ها به صورتی استفاده کنیم که در تابستان از نفوذ تابش خورشید ممانعت شود و در فصل زمستان منجر به هدایت نور خورشید به داخل ساختمان شود. به تصویر زیر نگاه کنید.
جهت ساختمان از وضعیت تابش خورشید در هر ناحیه متاثر می شود و اغلب با باز یا بسته نمودن جبهه های باز ساختمان می توانید به چند ایده در این زمینه دست یابید.
آب و هوا و شرایط طبیعی هر ناحیه در طراحی هر بنایی بسیار تاثیر گذار است. در نتیجه به منظور طراحی خانه هم باید با اقلیم و شرایط جغرافیایی محل آشنا باشیم و روشها و دستورالعمل های مناسب هر اقلیم را در طراحی بنا مد نظر قرار دهیم. در ایران اقلیم ها شامل موارد ذیل می باشد: اقلیم سرد و کوهستانی که نواحی شمال غرب و غرب ایران است، اقلیم گرم و خشک کویری، اقلیم گرم و مرطوب نواحی جنوب کشور و اقلیم معتدل و مرطوب نواحی حاشیه دریای خزر و اقلیم معتدل.
اقلیم سرد
در اقلیم سرد بایستی حجم خانه به گونه ای باشد که پایین ترین سطح ساختمان را در معرض محیط خارج قرار دهد تا از کاهش و هدر رفتن گرمای درون منزل جلوگیری شود.حجم بنا باید فشرده باشد تا بتواند گرمای خورشید را در فصل زمستان به نحو احسن حفظ نماید. باید سقف مطلوبی در نظر گرفته شود تا بتواند آب جمع آوری شده از برف و باران را دفع کند، پیاده سازی پی در عمقی دور از عمق یخبندان باشد و برای سطوح داخلی رنگ های تیره به کار گرفته شود تا اشعه های نور خورشید را مطلوب تر جذب نمایند. در مناطق کوهستانی مصالحی به کار برده می شود که مقاومت مناسبی در مقابل سرما و یخزدگی داشته باشند. نمونه ای از این موضوع در تصویر زیر قابل مشاهده می باشد.
اقلیم گرم و خشک
در مناطق گرم و خشک طراحی بنا باید به صورتی باشد که در طول روز از ورود گرما از مسیر آن ها به داخل خانه جلوگیری شود و در طول شب گرمایی که در جداره ها ذخیره شده ، در طول روز اندک اندک آزاد شود. استفاده از رنگ های روشن برای جداره های خارجی بنا موجب جذب کم تر اشعه خورشید می شود. شکل، اندازه و سایه بان پنجره ها باید به گونه ای باشد که تابش نور آفتاب را به درون خانه کنترل کند. در سالهای دور معماران ایرانی از بادگیر به منظور به کارگیری باد مطلوب در تابستان استفاده می کردند. اگر این معماری و ایده در معماری های امروزی هم استفاده شود می تواند بسیار کارساز باشد. تصویر زیر مثالی از این بادگیرها را ارائه نموده است.
اقلیم گرم و مرطوب
در مناطق گرم و مرطوب مهم ترین تمهیدات ایجاد سایه و کوران هوا است. به منظور بازتاب نور خورشید و کنترل ورود آن می توان از سایه بان در پنجره ها و از رنگ های روشن به منظور سطوح خارجی بنا استفاده نمود. دیوارهایی با لایه های متخلخل نیز موجب عبور هوا و خنک شدن فضای داخلی می شود. جهت گیری کلی شکل خانه و عناصری مانند بادگیر در جهت وزش باد مطلوب هم از اهمیت بسیاری در این مناطق برخوردار می باشند که در تصاویر زیر می توانید این مورد را مشاهده کنید و مثالهایی از آن را ببینید.
حتما بخوانید» کفپوش pvc چیست
اقلیم معتدل و مرطوب
در این مناطق آب و هوایی و جغرافیایی جهت تهویه طبیعی، فضاهای خانه به صورتی طراحی می شود که بازشوهای آن در مسیر وزش باد مطلوب باشند. بالا آوردن بنا هم از سطح زمین به برقراری کوران در زیر کف می انجامد. شکل سقف و پیشآمدگی آن از رسیدن باران به پنجره ها و روزنه ها جلوگیری می کند و سطوح خارجی را در مقابل باران حفظمی نماید. در اقلیم های مرطوب توصیه و پیشنهاد به این صورت است که مصالحی را در نظر بگیریم که در مقابل رطوبت و تاثیر آن بتواند مقاومت کند. در تصویر ارائه شده در زیر مثالی از این مورد ارائه شده است.
اقلیم معتدل
باید در مناطقی با اقلیم معتدل بالاترین گرمای خورشید در ساختمان و نیز حداکثر نور طبیعی جهت استفاده در فضاهای داخلی تأمین شود. به همین منظور پیشنهاد می شود در این نواحی ساختمان ها کشیدگی رو به سمت جنوب داشته باشد تا بالاترین سطح را در معرض آفتاب جنوب قرار دهند. مثالی از این مورد نیز در تصویر زیر قابل مشاهده است.
تحلیل سایت و مکان یابی
زمین مورد نظر در طراحی می تواند تاثیر به سزایی بر طرح ساختمان مد نظر داشته باشد. پیش از اینکه پروژه را طراحی کنیم باید شرایط طرح را به دقت ارزیابی کرد تا بیشترین کاربرد امکانات فعلی در زمین حاصل شود و دستورالعمل های مناسبی به منظور استفاده در محدودیت ها و چالش هایی مثل صدای ترافیک یا باد مزاحم و اشراف همسایگان پیش بینی شود. در ارزیابی زمین پروژه عوامل متفاوتی مانند اندازه و حالت زمین، شیب و عوارض محل پروژه مثل ساختمان ها و درختان موجود، جنس خاک، امکانات دسترسی، همسایه های مجاور، مناظر مناسب و دیدهای مزاحم و … در معرض مطالعه قرار می گیرند تا تصمیمات مورد نیاز درباره ی محل جای گیری ساختمان، راه های دسترسی، جهت گیری بنا و چگونگی توزیع فضاهای باز و بسته و … مورد توجه قرار می گیرد که تصویر زیر نمونه ای از این موضوع را ارائه نموده است.
شیب و توپوگرافی زمین
نقشه های توپوگرافی پستی و بلندی های زمین را برای شما نمایان می کند. داشتن اطلاعاتی درباره ی حالت شیب زمین و میزان آن و نیز جهت شیب، طراح را برای انطباق شکل خانه خود به بهترین شکل ممکن با وضع طبیعی زمین یاری می کند و از طرح هایی که در نهایت منجر به خاک برداری و یا خاک ریزی های غیر الزامی می شود دوری کند. به تصویر زیر نگاه کنید.
علاوه بر این نقشه توپوگرافی منجر به تعیین مسیر سیلاب ها و هرز آب های محدوده زمین می شود و معمار را برای اندیشیدن راهی برای جلوگیری از آن تهییج می کند. اگر شیب متوسط وجود داشته باشد، طرح پلان، آنچنان تحت تاثیر شیب قرار نمی گیرد. همانطور که در تصویر زیر مشاهده می کنید با مسطح نمودن قسمتی از بستر می توانیم ساختمان را بنا کنیم.
برخی از شکل های متنوع پلان در شیب های تند، امتیاز بیشتری دارند. در صورتی که خانه ها در راستای خطوط شیب واقع شده باشند، در نظر گرفتن خانه هایی با پهنای کمتر موجب می شود نیاز به فضاهای زیر ساختمان تا حد زیادی پایین بیاید. مکان هایی که شیب زیادی دارند می توانند فرصت های بسیار مطلوبی را به منظور ورود به طبقات بالا در خانه هایی که بیش از یک طبقه دارند در دسترس قرار دهند. شیب های شمالی، نور کافی خورشید را برای خانه و باغ ایجاد می کنند.
یک راه حل ساده برای این منظور قرار دادن هر خانه در انتهای تحتانی پلان یا زمین خود با دسترسی در سمت شمال می باشد. در شیب های تند، فضاسازی باید به نحوی انجام شود که اتاق نشیمن در طبقات بالایی جای گیرد تا بتواند نور خورشید در جنوب را به کار ببرد و علاوه بر آن یک منظره ی مطلوب و زیبا داشته باشد. در تصویری که در ادامه میبینید می توانید این موضوع را درک کنید.
در تصویر زیر هنگام روبه رو شدن با شیب در زمین، راه حل های متفاوتی را نشان داده است. شکل و ابعاد و جهت زمین بر شکل کلی بنا و جانمایی آن تأثیر بسیاری را دارا می باشد. شکل کلی بنا می تواند با پیروی از ابعاد و شکل زمین طرح ریزی و اجرا شود یا به وسیله ی محوطه سازی، خاک برداری یا خاک ریزی در زمین، بنایی بسیار متفاوت از شکل کلی زمین طراحی شود. علاوه بر این آشنایی با چگونگی حرکت خورشید از طلوع تا غروب در تمام فصول سال می تواند به طراحی ساختمان کمک کند چون معمار می تواند با در نظر گرفتن این خط حرکتی و 4 جهت اصلی زمین درباره مکان یابی فضاهای مختلف خانه و به جانمایی فضاهای مختلف بیانجامد، مثالهایی از این مورد را می توانید در تصاویر زیر ببینید.
حتما ببینید: درب ضد سرقت
راه های ارتباطی
نوع راههای ارتباطی هم جوار بستر پروژه، میزان رفت و آمد پیاده و سواره در آن، سرعت کم یا زیاد حرکت وسایل نقلیه در معابر و مواردی از این دست از جمله مواردی است که در خیابان منتهی به بستر پروژه ایجاد امنیت کرده و همچنین در ایجاد آلودگی های صوتی و دیگر موارد اثرات قابل توجهی دارد. مثلا خانه هایی که در کوچه های بن بست دیده می شود از لحاظ آلودگی صوتی و امنیت حرکت پیاده، نسبت به خانه هایی که در خیابانهای اصلی و معابر قرار دارند، بسیار مطلوب تر ومناسب تر می باشند. آلودگی صوتی می تواند بسیار ازار دهنده باشد به همین منظور در طراحی و ساخت خانه باید پیش بینی های لازم برای جلوگیری از آن انجام شود. به شکل زیر نگاه کنید.
در تصویر زیر مثالی از موقعیت راه های دسترسی به بنا ارائه شده است.
جنس خاک و مقاومت زمین
از جمله مواردی که می تواند فرصت ها و محدودیت هایی در طراحی ساختمان به وجود آورد، جنس خاک و مقاومت زمین پروژه می باشد. به این دلیل که اگر زمینی مقاومت کافی را دارا نباشد و خاک هم مطلوب نباشد ساختمان سازی به سختی روی آن انجام می شود و با چالشهایی همراه خواهد بود. اگر بستر مقاوم باشد می توانیم ساختمانی چند طبقه روی آن بنا نمود. از جمله مواردی که در نوع خاک برداری، پی ریزی و سایر عملیاتی که باید برای ساختمان سازی انجام گیرد، تاثیر گذار می باشد می توان به خاک های سطحی، لایه بندی طبقات زیرین زمین و میزان مقاومت آن ها، سطح آب های زیرزمینی و … اشاره نمود. بعضی از طراحی های مرتبط با طرح شکل خانه از قبیل داشتن زیرزمین، تعداد طبقات، نوع سیستم زهکشی و فاضلاب خانه و … به عواملی مانند جنس خاک و مقاومت آن بستگی دارد. آشنایی با میزان مقاومت خاک بستر پروژه به منظور مقاوم سازی ساختمان در مقابل زلزله نیز می تواند از اهمیت بسیار بالایی برخوردار باشد.
عناصر طبیعی و مصنوع زمین
به منظور آشنایی بهتر با بستر پروژه، باید عناصر طبیعی و مصنوع در محدوده زمین طرح را بهتر بشناسیم. اجزای طبیعی موجود در زمین از جمله درختان، پوشش های گیاهی، مسیرهای آب، چشمه، سنگ های خاص و … را در بر می گیرد و عناصر مصنوع زمین تیرهای چراغ برق، کانال های خاص تأسیساتی، پست های فشار قوی برق و مخابرات و … را شامل می شود. تصاویر زیر می تواند این موضوع را نشان دهد.
در صورتی که عناصر طبیعی و مصنوع در محدوده طرح پروژه را مد نظر قرار دهیم، پیش بینی های مورد نیاز برای حفظ و بهره برداری و نگهداری از درختان و سایر منابع طبیعی نیز می تواند انجام شود و علاوه بر آن روشهای مطلوب به منظور برخورد با عناصر مصنوع و مزاحم ارائه کند.
از جمله مسائل مهمی که معمار باید در نظر داشته باشد، هماهنگی با محیط های طبیعی و عدم آسیب زدن به آن ها جهت ساخت خانه و نگهداری از محیط زیست است که معمار بایستی به آن توجه کند.
همجواری اطراف زمین
خانه می تواند در محیط طبیعی مانند جنگل، کنار دریا و کوهستان ساخته شود و همچنین می توان آن را در بافت شهری شلوغ و مملو از ساختما نهای مختلف بنا نهاد. این هم جواریها از نکات مثبت و منفی برخوردار است. معمار می تواند از این هم جواری ها بهترین استفاده را نموده و راهکاری برای برطرف کردن نکات منفی بیابد. نکات مثبت در پیرامون زمین دربرگیرنده ی رودخانه یا پوشش گیاهی یا منظره ای زیبا و دیدنی رو به جنگل سرسبز یا منظره کوهستان باشد. معمار به منظور استفاده ی بهتر و مطلوب تر از این چشم اندازها می تواند با طرح فضاهای سرپوشیده، نیمه باز و باز رو به این مناظر و مکان یابی بنا چشمانداز دیدنی به سمت این فضاها ایجاد کند که در تصویر می بینید.
اگر شرایط به گونه ای باشد که خانه میان چندین ساختمان پیرامون خود واقع شده باشد، چالش هایی مانند کنترل سایه ساختمان های اطراف بر زمین پروژه، تأثیرگذاری آن ها در فرایند طبیعی جریان هوا، ایجاد سر و صدا یا مشاهده داخل خانه توسط افراد بیرونی و دیگر موارد باید در ترسیم و طراحی خانه مورد توجه واقع شود. در تصویر زیر می توانید راه حل هایی برای استقرار بنا و توجه به همجواری را مشاهده کنید.
ساختمان 115 » مرجع نماشویی