دسته بندی یا عرصه بندی فضای های یک ساختمان بایستی به منظور کارایی بهتر انجام شود. منظور از عرصه تعدادی از فضاها و عملکردهای سازگاری است که با یکدیگر وابستگی داشته و در قسمت معینی از نقشه مکان یابی می‌شوند. پیش از عرصه بندی بایستی معیارهای مطلوب و صحیح برای آن در نظر گرفته شود تا این عمل به درستی انجام گیرد. این معیارها اغلب در نتیجه‌ی ارزیابی الگوهای اقلیمی و فرهنگی و اعتقادی نشات می‌گیرند. در تصاویر زیر نمونه‌ای از اقلیم و فرهنگ ارائه شده است.
از جمله شاخص‌های عرصه بندی فضاها می‌توان به میزان عمومی یا خصوصی بودن آنها اشاره نمود. در برخی فرهنگ‌ها نیز شاخص‌های دیگری برای این منظور در نظر گرفته می‌شود.
عرصه زندگی خانوادگی
در این عرصه فضاهایی مانند فضای نشیمن خانوادگی (خصوصی)، آشپزخانه و غذاخوری خانوادگی جای می‌گیرند که در تصاویر زیر قابل مشاهده است.
در این عرصه افراد یک خانواده راحت هستند و اصلی‌ترین قسمت خانه محسوب می‌شود که اغلب فعالیت‌های جمعی اعضا در آن انجام می‌گردد. فضاسازی صحیح در این قسمت‌ها شرایط مناسبی را برای دور هم بودن و مطالعه و تلویزیون تماشا کردن مهیا می‌نماید. به همین منظور بایستی بهترین شرایط را برای آن در نظر گرفت؛ از جمله نور مناسب، مناظر مطلوب و غیره. در صورتی که این بخش به فضای باز و تراس و محیط ورودی دسترسی داشته باشد می‌تواند بسیار مناسب واقع گردد.
حتما بخوانید: پنجره سه جداره
فضای نشیمن
این فضا در کنار دور هم جمع شدن ممکن است فضایی برای پذیرایی از میهمانان نیز باشد. به منظور طراحی مناسب برای طرح کلی آن می‌توان از شکل‌هایی مانند مربع، دایره و مستعطیل که دارای طول و عرض نزدیک به هم است استفاده نمود. ابعاد این فرم‌ها با تعداد افراد خانواده و چیدمان منزل متغیر است. مکان مبلمان بایستی به سمت نمایی جالب یا تلویزیون طراحی شود. در خانه‌های سنتی معمولاً جهت چیدمان و مبلمان فضا از قالی و پشتی استفاده شده و اندازه‌ی فضا نیز بر همین مبنا مشخص خواهد شد. در تصویر زیر این موضوع به خوبی قابل مشاهده می‌باشد.
در این فضاها و در خانه‌های سنتی می‌توان از تکیه گاه و زیرانداز نرم جهت نشستن استفاده نمود. همچنین با استفاده از تاقچه هایی می‌توان اجسام تزیینی را در معرض دید قرار داد. در این نوع خانه‌های از فضای باز میان پنجره‌ها نهایت استفاده برده می‌شود که در زیر قابل مشاهده است.
آشپزخانه
این فضا از جمله فضاهایی است که در طول زمان تغییرات بسیاری داشته است. همانطور که در تصویر زیر مشاهده می‌کنید آشپزخانه باید به گونه‌ای طراحی شود که با دیگر فضاهای خانه مانند پذیرایی، غذاخوری، نشیمن و ورودی ارتباط داشته و بتوان به آن دسترسی کاملی داشت.
توجه به این نکته ضروری است که نور طبیعی در آشپزخانه اهمیت زیادی دارد. این فضا علاوه بر پخت و پز به منظور صرف وعده‌های غذایی نیز مورد استفاده قرار می‌گیرد. اصلی‌ترین فعالیت‌ها در آشپزخانه پیرامون سه جزء اصلی یعنی سینک ظرفشویی، یخچال و گاز انجام می‌شود. همچنین کابینت‌ها هم نقش مهمی در آشپزخانه بر عهده دارند. از جمله وسایل دیگری که در آشپزخانه مشاهده می‌کنیم، می‌توان به لباسشویی، ماشین ظرفشویی و فریزر اشاره نمود.
هم چنین وسایل مهم آشپزخانه باید در فاصله‌ای معقول و مناسب از یکدیگر قرار گیرند تا دسترسی به آنها راحت‌تر شود. در صورتی که محل سه عنصر اصلی آشپزخانه که در بالا به آن اشاره شد را به یکدیگر متصل کنیم فضایی به عنوان مثلث کار آشپزخانه به وجود می‌آید. در تصویر زیر همانطور که مشاهده می‌کنید این سه عنصر در مکانهای مناسبی قرار نگرفته‌اند که موجب می‌شود تاثیری منفی روی کارکرد آنها داشته باشد.
در تصاویر زیر محل استقرار مناسب این سه عنصر نشان داده شده است.
همچنین ببینید: کفپوش سه بعدی
عناصر اصلی آشپزخانه
سینک ظرفشویی
از سینک به منظور شستن ظروف، میوه و سبزی استفاده می‌شود. به دلیل اینکه بایستی زمان نسبتاً طولانی در این مکان ایستاد، بهتر است طراحی مناسبی داشته باشد. به علت مرطوب بودن این قسمت و نیز عبور جریان هوا و تابش نور آفتاب، همانطور که در زیر مشاهده می‌کنید شرایط بهداشتی مناسبی در آن فراهم است.
در دو سمت سینک میز کاری در حدود 60 تا 90 سانتیمتر وجود دارد که مانند تصویر زیر کار را راحت کرده و انواع مختلفی دارند.
یخچال
یخچال برای نگهداری کوتاه مدت و فریزر جهت نگهداری طولانی مدت استفاده گشته که معمولاً برای راحتی کار یک میز کار در کنار آن استفاده می‌شود. البته باید طوری یخچال را مستقر کرد که باز شدن درب آن اختلالی در رفت و آمد به وجود نیاورد. نمونه‌ای از فضایی که یخچال در آن قرار دارد در زیر قابل مشاهده است.
اجاق گاز
این وسیله جهت گرم کردن غذا و پخت و پز استفاده می‌شود. محل استقرار آن باید به گونه‌ای باشد که در معرض جریان مستقیم هوا قرار نداشته باشد؛ زیرا منجر به خاموش شدن آن خواهد شد. به تصویر زیر نگاه کنید.
در صورتی که آشپزخانه‌تان کوچک است جهت جلوگیری از گرم شدن بیش از حد فضا می‌توانید در مجاورت فضای باز، ایوان یا بالکنی را طراحی کنید که این امر را امکان پذیر نماید. تصویر زیر این موضوع را نشان می‌دهد.
در آشپزخانه‌های بزرگ فضایی برای صبحانه خوردن در نظر گرفته می‌شود اما اگر این فضا خارج از محدوده‌ی اشپزخانه بود باید ارتباط آن با آشپزخانه نیز در نظر گرفته شود که در تصویر زیر قابل مشاهده است.
در آشپزخانه‌هایی که ماشین لباسشویی در آنها قرار دارد، به منظور خشک شدن لباسها در زیر نور آفتاب، ارتباط با تراس یا بالکن و فضای باز از اهمیت فوق العاده ای برخوردار می‌باشد که در تصویر زیر قابل مشاهده است.
ممکن است در طراحی آشپزخانه، این فضا کاملاً جدا باشد یا با فضاهای دیگر تلفیق شود. در هر دو مورد بایستی الزامات استفاده کنندگان هم مدنظر قرار گیرد. به تصویر زیر دقت کنید.
غذاخوری خانوادگی
با توجه به فرهنگ هر خانواده، نحوه‌ی غذا خوردن آنها با یکدیگر متفاوت است. برخی روی میز و برخی بر روی زمین و روی سفره به غذا خوردن مشغول می‌شوند. فضای ناهار خوری بسیار متأثر از آداب غذاخوری است که در تصویر زیر نشان داده شده است.
در محیط آشپزخانه فضایی را می‌توانید در نظر بگیرید که جهت غذاخوری خانواده مناسب باشد، مساحت این فضا می‌تواند حدود 3*3 متر باشد که در زیر می‌توانید آن را ملاحظه نمایید.
حتما بخوانید: درب ضد سرقت ترکیه
عرصه‌ی زندگی خصوصی
این فضا بایستی بسیار آرام باشد زیرا خصوصی‌ترین قسمت یک خانه را تشکیل می‌دهد. اهل خانه معمولاً در این محیط به مطالعه، استراحت و غیره انجام می‌شود. همچنین در اتاق خواب که مخصوص هر نفر است علاوه بر این فعالیت‌ها، فعالیت‌هایی مانند تعویض لباس و احیاناً کار انجام می‌شود. ابعاد و چگونگی قرار گرفتن وسایل نیز می‌تواند همانطور که در زیر می‌بیند از اهمیت فوق العاده ای برخوردار باشد.
در طراحی اتاق خواب نیز عواملی مانند آفتاب گیر بودن، ارتباط با بالکن، فضای باز و منظره خوب نقش زیادی را ایفا می‌کند.
اتاق خواب والدین
این اتاق بایستی تا حدودی از سایر اتاقها مجزا باشد. در طراحی اصلی همانطور که مشاهده می‌کنید، این اتاق به نام اتاق خواب اصلی در نظر گرفته می‌شود.
این اتاق دارای 5 فضا یعنی محل خواب، محل نشیمن، کمدهای لباس، رختکن و سرویس کامل بهداشتی می‌باشد که در تصاویر زیر آمده است.
اتاق خواب فرزندان
این اتاق می‌تواند به حالت مجم. عه ای از اتاق‌های خواب و سرویس بهداشتی طراحی شود. همانطور که در تصویر زیر مشاهده می‌کنید نور گیر بودن این اتاقها می‌تواند تأثیر بسزایی در رشد کودکان داشته باشد.
تبلیغ: شستن نما
سرویس‌های بهداشتی
توالت
فضای دستشویی دارای دو عنصر اصلی توالت و دستشویی است که باید با رعایت حریم و فاصله‌ی آنها به طراحی آن بپردازیم. تهویه و پنجره از جمله الزامات این فضا به حساب می‌آید. در اغلب منازل از یک فضا به صورت مشترک و با رعایت جداسازی فضاها جهت توالت و حمام استفاده می‌شود و توالت اصلی در نزدیکی درب ورودی جای می‌گیرد که در می‌توانید در تصاویر زیر ملاحظه نمایید.
حمام
نظافت و بهداشت اهل منزل در این محیط انجام می‌گیرد. در مجاورت این فضا، قسمت‌هایی مثل رخت کن و رخت شوی خانه قرار دارد که در زیر می‌توانید مشاهده کنید. در محیط رخت کن قسمت‌های دیگری از جمله آویز لباس یا حوله، سبد لباسهای چرک، سکو و قفسه برای حوله‌ها در نظر گرفته می‌شود. فضا و نقشه‌ی چند نوع حمام را می‌توانید در تصاویر زیر مشاهده کنید.
اتاق مطالعه
در خانه‌هایی که مساحت کمی دارند، افراد جهت مطالعه از اتاق نشیمن یا اتاق خواب استفاده می‌کنند؛ ولی در منازل بزرگتر می‌توانید فضایی را در اختیار داشته باشید که مختص مطالعه باشد. در صورتی که این اتاق با اتاق نشیمن ارتباط داشته باشد می‌تواند کارایی مناسب‌تری داشته باشد. در تصویر زیر می‌توانید یک نمونه اتاق مطالعه را ملاحظه نمایید.
عرصه‌ی مراسم و پذیرایی
در این عرصه بخش‌هایی مانند اتاق غذاخوری، ورودی، سرویس بهداشتی و اتاق پذیرایی قرار دارد که مهمانی‌ها و مراسم مختلف در آن انجام می‌شود. تهویه و نور این فضا از اهمیت بالایی برخوردار است. در تصویر زیر فضای پذیرایی و ناهارخوری با هم ترکیب شده و فضای بزرگتر و منعطف‌تری را برای افراد فراهم می‌کند.
همانطور که در تصاویر زیر مشاهده می‌کنید جهت منفک کردن پذیرایی از فضای ناهار خوری، می‌توانید از دکور، پله، دست انداز یا دیوار استفاده نمایید.
همچنین ببینید: کف سابی
غذاخوری
در برخی خانه‌های بزرگ یک اتاق پذیرایی مختص غذاخوری میهمان تعبیه می‌شود که از غذاخوری خانوادگی مجزا می‌باشد. این فضا نیز باید از زیبایی و جذابیت لازم برخوردار بوده و همانطور که در تصویر زیر می‌بینید نورپردازی در آن باید با طراحی مناسبی انجام شود.
فضای غذا خوری نیز باید با اشپزخانه جهت رفت و آمد ارتباط مطلوبی داشته باشد.
ورودی
ورود به بنا و دسترسی به آن از اهمیت زیادی برخوردار است. نخستین محلی که اهل خانه و مهمانان با آن روبه رو می‌شوند ورودی خانه می‌باشد. این محل باید از جذابیت و زیبایی لازم برای افراد برخوردار باشد. چند نمونه از ورودی را در تصاویر زیر ملاحظه می‌کنید.
در گذشته بخش بالایی درهای ورودی از بیرون یا از داخل با آیات کلام الله مجید مزین شده بود و یا دعاهای دیگری روی آن نوشته بود. در جلوی در ورودی همچنین سکویی به نام جلوخان تعبیه می شدکه محلی برای نشستن کوتاه مدت بوده است. امروزه از این مدل استفاده شده و طراحی‌های متنوعی مانند تصویر زیر اجرا شده است.
همچنین فضای ورودی محلی برای درآوردن کفش و تعویض لباس بوده و عناصری مانند جالباسی، آینه، جا کفشی و غیره در آن کارایی بالایی دارند که در تصویر زیر مشاهده می‌کنید.
درب ورودی معمولاً از دیگر درهای خانه بزرگتر بوده و دو لنگه می‌باشد و همچنین از جنس مرغوب‌تری انتخاب می‌شود.
عرصه خدمات پشتیبانی
زندگی راحت‌تر در یک خانه مستلزم پیش بینی و طراحی بخش‌هایی مانند پارکینگ، انباری، رخت شوی خانه، موتورخانه، و زیر زمین است که در شکل زیر می‌توانید مشاده کنید.
پارکینگ
این بخش محل توقف اتومبیل و موتورسیکلت بوده که به شکل سرباز و سرپوشیده طراحی می‌شود. پارکینگ به حالت مستقل از منزل مسکونی و متصل به آن طراحی می‌شود. معمولاً در مناطق سرد بهتر است پارکینگ را در زیرزمین و در فضایی بسته و در اقلیم‌های آب و هوایی گرم با استفاده از سایه بان در فضایی آزاد طراحی نمود. در آپارتمان‌ها پارکینگ به صورت جمعی و در پیلوت طراحی می‌شود. چند نمونه پارکینگ را می‌توانید در زیر مشاهده نمایید.
موتورخانه
وسایل و اسباب سرمایشی و گرمایشی و تهویه مطبوع در این فضا قرار می‌گیرد. در برخی خانه‌ها هر واحد دارای تجهیزات مربوط به خود می‌باشد. دودکش موتور خانه بسیار مهم است زیرا بایستی هوای نامطبوع را از آنجا تا پشت بام منتقل کند. به دلیل سرو صدای زیاد این فضا، آن را در زیر زمین یا بخش‌های بیرونی و کنار فضاهای فرعی مثل پارکینگ انباری جانمایی می‌کنند. تصویر زیر نمونه‌ای از موتورخانه را مشخص کرده است.
حتما ببینید: درب چوبی
انباری
وسایلی که نیاز زیادی به آنها نیست و می‌خواهید طولانی مدت در مکانی آنها را نگهداری کنید، در انباری نگهداری می‌شود. ابعاد آن بسته به فضای موجود متغیر است. قفسه بندی در آن انجام می‌شود. نیازی به نور طبیعی در آن وجود ندارد. همانطور که در زیر مشاهده می‌کنید انباری هم در فضای بیرون و هم داخل خانه جانمایی می‌شود.
رخت شوی خانه
در منازلی که بزرگ بوده و فضای لازم را جهت تأمین بخش‌های مختلف دارند مکانی به اسم رخت شوی خانه تعبیه می‌شود. این فضا باید مرتبط با حمام باشد. در رخت شوی خانه می‌توانید لباسشویی، خشک کن، سینک رختشویی، محلی برای قرار دادن لباسهای چرک و قفسه‌های نگهداری مواد شوینده و غیره را در نظر داشته باشید. تصاویر زیر را مشاهده نمایید.
فضاهای باز و نیمه باز
با طراحی حیاط، طراحی یک منزل مسکونی تکمیل می‌شود. چگونگی تبیین ارتباط فضاهای داخلی با فضای باز و نیمه باز روی کیفیت و عملکرد آن تأثیر بسزایی خواهد گذاشت که در تصویر زیر مشاهده می‌کنید.
فضاهای باز
فضای باز شامل دو بخش عمومی و خصوصی است. بخش خصوصی ارتباط مستقیمی با فضای خصوصی خانواده دارد. فضای عمومی در نقطه‌ای از ساختمان جانمایی می‌شود که در سمت خیابان یا کوچه‌ی عمومی است. محیط خصوصی با درختان و گیاهان و آلاچیق و نورپردازی و فواره و حوض همانطور که می‌بینید بسیار جذاب‌تر خواهد شد.
این فضاها می‌توانند به منظور استراحت، بازی کوکان، برخی پخت و پزها، خشک کردن لباس، دورهم جمع شدن، نگهداری پرندگان، پارک ماشین و شنا در استخر و غیره کارایی داشته باشند.
فضاهای نیمه باز
فضاهای نیمه باز شامل ایوان، بالکن و تراس می‌باشد که منظره‌ی زیبایی برای خانه مهیا می‌کنند مثلاً بالکن خانه می‌تواند محل خوبی برای نشستن و مطالعه باشد. در تصاویر زیر نمونه‌هایی از فضاهای نیمه باز نشان داده شده است.
ساختمان 115 » مرجع نمای چوبی بیرون ساختمان
خیلی کامل.تشکر
خیلی کامل.ممنونم
خیلی کامل.ممنونم.
بسیار عالی، متشکرم
تشکر از لطف شما
واقعا عالی بود .اولین بار بود سایت شما رو دیدم و به نشانک ها پیوست.
لطفا فضاهای واحد ***مسکونی لوکس***رو هم قرار بدید
تشکر از لطف شما