در این نوشتار می کوشیم که به بررسی دقیق و تشریح درباره حوادث کارگاهی و عوامل مؤثر در وقوع آن بپردازیم:
تعریف حادثه
حادثه به واقعه یا رویداد برنامه ریزی نشده‌ای می گویند که انجام و توسعه یا ادامه‌ی طبیعی یک فعالیت (یک کار) را با اختلال مواجه می‌کند و در هر صورت به دلیل یک عمل یا اقدام نا ایمن یا در اثر وضعیتی با ایمنی غیر استاندارد یا در نتیجه‌ی ترکیبی از این دو رخ می‌دهد. ممکن است حادثه به علت ضعف در تمایز یک خطر یا در اثر برخی نارسایی‌ها در سیستم کنترل خطر رخ دهد. اتفاق همیشه هم آسیب یا خسارتی را به دنبال ندارد یعنی برخی اوقات حادثه رخ می‌دهد اما خطری ایجاد نمی‌کند. این وضعیت را به طور طبیعی با اصطلاح عامیانه‌ی «به خیر گذشت» یا «از بغل گوشمان رد شد» ابراز می‌کنند. به منظور درک مناسب‌تر مفاهیم ارائه شده، چند نمونه حادثه را مورد اشاره قرار می‌دهیم:
1- رخداد نخست به یک کپسول گاز مربوط می‌شود که فرد نمی‌توانست به علت سنگینی آن را بلند نموده و حمل نماید و بر روی زمین می‌کشید. در نتیجه‌ی مالش و داغ شدن بدنه‌ی کپسول سرانجام انفجار کپسول رخ داد. کار این فرد یک عمل غیرایمن بود که به حادثه منجر شد. کار این شخص از ایمنی لازم برخوردار نبود به همین دلیل منجر به ایجاد حادثه‌ای شد.
حتما ببینید: مدل درب ضد سرقت
2- رخداد دوم به شخصی مربوط می‌شود که به علت عدم دسترسی به انبردست سالم و ایمن، از انبردستی استفاده نمود که عایق دسته‌هایش ترک داشته و کارایی لازم را نداشت و اقدام به یک تعمیر الکتریکی روی سیم‌های برق دار نمود که با عبور برق از مسیر محل شکستگی عایق دسته‌ی انبر به دست وی حادثه تلخی روی داد. نبود انبردست سالم یا وجود انبردست ناسالم در این رخداد، از جمله شرایط ناایمن و غیر استانداردی بود که حادثه‌ای را در پی داشت.
3- حادثه‌ی سوم به راننده‌ای مربوط می‌شود که با دانستن این که لاستیک ماشینش صاف می‌باشد و بایستی تعویض شود، به تعویض آن اقدام نکرده و مسافرتی طولانی را در پیش گرفته است و علاوه بر رانندگی با سرعت غیرمجاز، ناگهان به علت ترکیدن لاستیک دچار سانحه شده است. در این اتفاق صاف بودن لاستیک ماشین، وضعیت ناایمن و غیر استانداردی را نشان می‌دهد که در کنار عدم حفظ نکات ایمنی توسط راننده که حرکت با سرعت زیاد در جاده‌ی خارج از شهر می‌باشد موجب بروز حادثه شده‌اند.
4- اتفاق بعدی انفجار گرد و غبار گندم در آسیاب یا سیلو است که مسئولان محل، به دلیل عدم اطلاع کافی به اینکه گرد و غبار گندم مانند گرد و غبار اغلب مواد بوده و دقیقاً به مانند یک گاز در آن انفجار رخ می‌دهد، قادر به کنترل بخش گرد و غبار در فضای محیط کار و جمع آوری گرد و غبار نشسته روی سطوح گوناگون نیستند و در نهایت انفجار عظیمی به وقوع پیوست که به کشته شدن چندین نفر انسان و بروز خسارات مالی بسیار انجامید.
در صورتی که در توجه به حوادث فوق توجه لازم شود مشخص می‌شود که دلایل رخ دادن آن فقط کارهای ناایمن، وضعیت غیر استاندارد و ناایمن (تک به تک یا به صورت مشترک) و ضعف در تشخیص خطر انفجار گرد و غبار گندم در هنگام طراحی کار و پیش از رخ دادن حادثه، نبوده است.
تبلیغات: شست و شوی نمای ساختمان
مناسب‌ترین مسیر به منظور درک دلایل اتفاق افتادن رخداد مورد توجه قرار دادن نمودار چرخشی حادثه می‌باشد.
در نمودار چرخشی فوق، خانه‌های بالایی تحت عنوان نگرش مدیریت به مسائل ایمنی، شرایط روحی کارگر و شرایط فیزیکی کارگر به نام گروه علل اصلی سهیم در حادثه تعیین شده‌اند. نمونه‌هایی از یکایک این علت‌ها به در زیر آمده است:
الف- نگرش مدیریت به مسائل ایمنی
- عدم کفایت قوانین و راهکارهای ایمنی در نظر گرفته شده در محیط کار؛
- الزامی نبودن مقررات ایمنی؛
- طراحی نشدن ایمنی به عنوان بخشی از کار یعنی در زمان طراحی کار، ایمنی در نظر گرفته نشده است
- عدم اصلاح ریسک‌های شناخته شده یعنی برنامه‌ی شناسایی خطر اجرا شده ولی در مورد خطرات ناشناخته شده اقدامی صورت نگرفته است
ب- شرایط روحی کارگر
- پایین بودن سطح آگاهی‌های ایمنی کارگر؛
- عدم همکاری (یعنی کارگر خصلتاً طوری است که با پیشنهادهای اصلاحی و دستورهای مافوق، همکاری مناسبی نشان نمی‌دهد)؛
- نگرش‌ها یا عادات ناصحیح؛
- عکس العمل کند روحی و روانی.
ج- شرایط فیزیکی یا جسمی کارگر
- خستگی دائمی؛
- ضعف بینایی؛
- نداشتن شرایط جسمی مناسب شغل خاص؛
- نارسایی قلب.
همانطور که در نمودار پیداست در بین علل اصلی و حادثه، مخزنی به نام اعمال و شرایط ناایمن وجود دارد که آنها را علل بدون واسطه یا چسبیده به حادثه می‌نامند. برای آشنایی بیشتر در اینجا به نمونه‌هایی از اعمال و شرایط ناایمن اشاره می‌شود:
الف- اعمال ناایمن:
خروج رفتاری یا انجام ندادن دقیق یک روش یا عمل مورد قبول واقع شده، عادی یا صحیح که در گذشته باعث صدمات جانی و خسارات مالی شده است یا اینکه دارای توان بالقوه‌ی صدمه رسانی یا خسارت وارد کنی در آینده است عمل ناایمن میگویند. به عنوان مثال می‌توان به موارد زیر اشاره نمود:
1- استفاده نکردن از تجهیزات حفاظتی یا حفاظ در دسترس قرارگرفته که در تصویر زیر می‌بینید.
2- استفاده از روشهای خطرناک برای جابه جایی مانند بلند کردن بار به طور ناصحیح؛
حتما بخوانید: ساب سنگ
3- به کار بردن وسایل یا تجهیزات نامناسب در حالى که ابزار یا تجهیزات مناسب هم وجود دارد مثلاً به کار بردن کارد به جاى پیچ گوشتى موجود؛
4- حرکات خطرناک مانند دویدن، جهیدن و … در هنگام کار که در تصویر زیر ارائه شده است.
ب- شرایط ناایمن
هرگونه حالت فیزیکى (از دیدگاه آسیب رساندن جانى و خسارات مالى در گذشته یا از نظر داشتن توان بالقوه جهت رساندن صدمات جانى و خسارات مالى در آینده) را که با حالت قابل قبول، عادى یا صحیح متمایز باشد، شرایط ناایمن نام نهاده‌اند. به این معنا که شرایط ناایمن یعنى هرگونه حالت فیزیکى که به کاهش ایمنى موجود در حالت عادى یا صحیح بیانجامد. به عنوان مثال می‌توان به موارد زیر اشاره نمود:
1- به کار گرفتن دستگاه ایمنى معیوب یا بى تأثیر مثل شیرفلکه‌ی ایمنى ممانعت کننده از افزایش نامطلوب فشار که در نتیجه‌ی زنگ زدگى عمل نمی‌کند.
2- تهیه نکردن یا عدم استفاده از گاردهای گوناگون؛ مثل دستگاه پرسى که حفاظ لازم براى ممانعت از ورود دست به منطقه‌ی خطر را دارا نمی‌باشد، یا ماشین تراشى که حفاظ شفاف روى منطقه‌ی کارى را ندارد مطابق تصاویر ارائه شده در زیر:
نبود نظم و ترتیب لازم در محیط کار مانند وجود مواد یا ابزار در بعضى از نقاط محیط کار که نباید باشند. به کار گرفتن نیروى کار در مشاغل و پست‌هایی که مهارت آن را ندارند یا آموزش‌های لازمه به آنها داده نشده است.
تبلیغات: چوب نما ساختمانی
عدم رعایت نظم در زمینه طرز قراردادن و چیدن مواد، کالا یا حتى ضایعات مانند تصویری که در زیر ارائه شده است.
4- تجهیزات و وسایل و ابزار معیوب مثل عدم دسترسی به انبردست ویژه‌ی کارهاى برقى در عین اینکه عایق دسته‌ی آن ترک خورده است.
5- روشنایى و تهویه مناسب در محیط کار.
از نمودار چرخشی حادثه می‌توان متوجه شد که به منظور ممانعت از اتفاق افتادن حادثه مناسب‌ترین روش بستن مسیر ارتباطى میان مخزن اعمال و وضعیت ناایمن و حادثه می‌باشد. ولی این روش در عمل به این دلیل که ممانعت از عملیاتهای ناایمن به طور مستقیم به طرز ارتباط با انسان‌ها ابسته است بسیار چالش برانگیز می‌باشد. نیروى کار به ویژه نیروى کار جوان در قرن حاضر رفتارهاى بسیار متمایزی را از خود نشان می‌دهند و آموزش و تشویق او جهت عدم انجام عملى ناایمن کارى مشکل ساز و در اکثر مواقع غیرممکن می‌باشد. در نتیجه کارشناسان ایمنى متوجه شدند که بترین و درست‌ترین مسیر جلوگیری از بروز رخدادها که در عین حال امکان پذیرترین آن نیز به شمار می‌رود قطع سه لوله‌ی ورودى به مخزن اعمال و شرایط ناایمن می‌باشد. به این معنا که اگر مدیریت در مجموع دیدگاه و عملکرد درست استاندارد و ایمنى داشته باشد و وضعیت جسمی و روحى نیروى کار پیش از استخدام و در هنگام کار به صورت همیشگی کنترل شده و نظارت گردد و به میزان قابل قبولی حفظ شود، دسترسی به عمل پیشگیرى از حادثه ممکن خواهد شد.
ساختمان 115 »» مرجع تخصصی لوله بازکنی تهران
ازشما تشکر میکنم به خاطر توضیحات خوبتون